تأملي در داستان كيومرث (خشم، جنگ و يا چشمِ كيهان‌خديو؟)

An observation about the story of Gayumarth (khashm,jang,or chashm-e keyhan khadiv)

تصحيح انتقادي متني چون شاهنامة فردوسي تنها با تسلط بر زبان و ديدگاههاي عصر فردوسي امكان‌پذير نيست. شاهنامه در رابطه‌اي بينامتني با اساطير و روايتهاي متون اوستايي و پهلوي است، از سوي ديگر شاهنامه متني است به جهات گوناگون و بر اثر عوامل متعدد، آسان‌نما و از آن جهت كه در درازاي زمان به اشكال گوناگون، از جمله از زبان نقالان همواره شنيده شده و به حافظه جمعي مردم پيوسته است، فهم و دريافتِ آن اغلب بديهي و آسان مي­نمايد. اين آسان­نمايي ويژگي شاهنامه است و از دشواريهاي تصحيح آن. در اين نوشته با تأملي در «داستان كيومرث»، بيتي مهم از اين داستان‌ كه تاكنون به شكل ديگري خوانده و تصحيح شده است، با توجه به بنيانهاي اساطيري روايت و دستنويس­هاي موجود مورد تصحيح قرار گرفته است.

A critical collating of a text such as the Shahnameh requires something much more than a command of the language and viewpoints of Ferdowsi’s era. The Shahnameh has an intratextual link with the myths and traditions related in the Avestan and Pahlavi texts. On the other hand, the Shahnameh sounds an easy-reading text and, because it has been constantly narrated at public gatherings throughout the years, the epic sounds factual too. Such characteristics are amongst the problems of the Shahnameh. In this article, by taking account of the mythical underpinnings of the story of Gayumarth and its available manuscripts, an important verse in it, which has been read and emended in a different way than what we propose, has been corrected.