جغرافياي اقتصادي جديد و تبيين نابرابري ناحيه اي در ايران

New Economic Geography and Explaining Regional Disparity in Iran

ايران استعداد زيادي جهت شكل گيري نابرابري ناحيه دارد. بين سطوح توسعه يافتگي استان ها به طوركلي و به ويژه بين واحدهاي مركزي و مرزي كشور، نابرابري هاي شديدي وجود داشته و دارد؛ در 15 سال اخير، شاخص توسعه همه استان ها به طور نسبي بهبود يافته است، اما استان هاي با بالاترين درجه توسعه يافتگي و كمترين درجه توسعه يافتگي بدون تغيير باقي مانده است. هدف اصلي مقاله حاضر، آن است كه ضمن بيان نابرابري هاي موجود در سطوح ناحيه اي، عوامل ايجاد و تداوم آن را از ديد جغرافياي اقتصادي جديد مورد بررسي قرار دهد. ناحيه مورد مطالعه تحقيق، استان هاي كشور به عنوان نواحي جغرافيايي است، اما براي نمايش عوامل محلي موثر در واگرايي ناحيه اي، سيستان و بلوچستان به عنوان ناحيه كم توفيق مورد بررسي قرار گرفته است. داده هاي موردنياز تحقيق از طريق بررسي محلي و برخي منابع جمع آوري شده است. ضريب تغييرپذيري جهت درك نابرابري ناحيه اي ايران مورد استفاده قرار گرفته است. براي استخراج عوامل محلي موثر در توسعه نيافتگي سيستان و بلوچستان، نظرات 50 نفر كارشناسان محلي به روش ليكرت تجزيه و تحليل شده است. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه دو عامل در نابرابري ناحيه اي كشور موثر است. نخست، تبعيت از ديدگاه جغرافياي اقتصادي مرسوم مبتني بر رويكردهاي نئوكلاسيكي و نوليبرالي، و غفلت از نگاه جغرافياي اقتصادي جديد در برنامه ريزي ناحيه اي؛ و دوم، فقدان نهادهاي توليدگرا كه نقش مهمي در نابرابري ناحيه اي و تداوم آن در ايران دارد.

Iran has many potentialities for the formation of regional disparities. There are intense inequality between provinces development in common and especially between central and border regions of country. The development index has relatively improved over the past 15 years، in all provinces، but، provinces with the highest and lowest development index is almost unchanged. The main aim of this research is analyzing current regional disparities and explaining its creation and continuity factors from the viewpoint of new economic geography. Study area of research are all provinces of country as geographical regions، but، Sistan & Baluchistan province as a less favored area has been investigated for demonstrating local factors effective on regional divergence. Research required data are collected through field study and some documents. The coefficient of variation has used for understanding Iran regional disparities. Viewpoints of 50 local experts has been analyzed through liker's method for extraction local factors effective on underdevelopment in Sistan and Baluchistan area. Research findings show that two factors are effective on country regional disparity. First، adherence to the conventional economic geographical view based on neoclassical and neoliberal approaches، and neglecting new economic geography in the planning. Neoclassical approach scientifically، haven't explaining، predicting and prescribing potentialities and its resulting planning cannot lead to regional convergence. Second، lack of production-oriented institutions are important effective factor on regional disparity and its continuity in Iran. Lack of production-oriented institutions formation has rooted in the rentier system.