بررسي شفافيت، مسئوليت‌پذيري و اطلاع‌رساني بانك مركزي ايران

Transparency, Communication and Accountability in The Central Bank of Iran

در سال‌هاي اخير بانك‌هاي مركزي در سراسر جهان به مسأله شفاف‌سازي، مسئوليت‌پذيري و اطلاع‌رساني توجه زيادي نموده‌اند. بر خلاف گذشته كه بانك‌هاي مركزي تصميم‌هاي خود را در خفا و پشت در‌هاي بسته مي‌گرفتند، اكنون جزئيات جلسات كميته‌هاي پولي و اعتباري كه مهم‌ترين مراكز تصميم‌گيري در بانك‌‌‌هاي مركزي است، به اطلاع همگان مي‌رسد. بانك‌هاي مركزي در كنار شفاف‌سازي، مسئوليت‌پذيري را نيز به عهده گرفته‌اند و خود را در قبال مسائل اقتصادي و تصميمات بانك در مقابل عموم مسئول مي‌دانند. اطلاع‌رساني نيز به عنوان بخشي از فعاليت‌هاي ضروري بانك‌هاي مركزي به حساب مي‌آيد. از زماني كه سياست «هدف‌گذاري تورمي» در بانك‌هاي مركزي گسترش پيدا كرده است، مسئوليت‌پذيري نيز به عنوان جزئي از سياست‌هاي بانك‌هاي مركزي در‌آمده است. اين امر منجر به تغيير روش در ارائه گزارش‌ها توسط بانك مركزي شده است. در زمينه استقلال بانك مركزي ايران در سال‌هاي اخير قدم‌هاي مؤثري برداشته شده است، هر چند اين پيشرفت‌ها با نوسان‌هايي رو‌به‌رو بوده است. در برنامه‌هاي سوم و چهارم توسعه اقتصادي كشور با واگذاري مجدد رياست شوراي پول و اعتبار به رئيس كل بانك مركزي و انتخاب رئيس كل بانك مركزي توسط مجمع عمومي بانك مركزي به رياست رئيس جمهور، تحول مثبتي به وجود آمد. هر چند ادغام شوراي پول و اعتبار در ساير شوراهاي اقتصادي دولت، براي مدتي استقلال بانك مركزي را دچار مخاطره نمود ولي برگشت مجدد آن به زيرمجموعه بانك مركزي مجدداً موجب افزايش اعتبار بانك مركزي و تصميمات آن گرديد. در زمينه شفاف‌سازي، مسئوليت‌پذيري و پاسخگويي در سال‌هاي گذشته با تأكيد صندوق بين‌المللي پول، بانك مركزي ايران اقدامات مؤثري انجام داده است ولي در برخي موارد اين سياست‌ها با مقاومت رو‌به‌رو شده است و برخي از سازمان‌ها و دستگاه‌هاي اجرايي اعتقادي به اثرات مثبت آن ندارند. كاهش انتظارات تورمي يكي از مواردي است كه اقتصاد‌دانان در رابطه با سياست‌هاي شفاف‌سازي بر آن تأكيد كرده‌اند، اين امر مي‌تواند منجر به تأثير بيشتر سياست‌هاي پولي گردد. در اين مقاله ابتدا شفاف‌سازي تعريف شده و مدلي جهت بررسي اثرات آن ارائه گرديده است. همچنين سياست‌هاي پولي بانك مركزي ايران و اثرات شفاف‌سازي مورد بررسي قرار گرفته است و با ساير بانك‌هاي مركزي مقايسه گرديده است. معيار‌هاي اندازه‌گيري شفاف‌سازي، مسئوليت‌پذيري و پاسخگويي چندان دقيق نيست ولي با وجود اين مي‌توان به صورت مقايسه‌اي آن را مورد بررسي قرار داد. اين مسأله بايد در راستاي استقلال بانك مركزي مورد بررسي قرار گيرد و لذا تا زماني كه استقلال بانك مركزي به رسميت شناخته نشده است، مسائل ديگر در حاشيه قرار مي‌گيرند و نمي‌توان آنها را به درستي ارزيابي كرد.

In recent years، central banks worldwide focused more on transparency، communications and accountability. This behavior is contrary to the previous policy by central bankers that made their decisions under the closed doors. Now a days، minutes of meeting by monetary policy committee which is the most important decision making body in central banks publicized by monetary authority. Besides that، accountability is accepted by central banks and communication become part of any central bankers. Central bank independence is corresponds with accountability and transparency and they obliged to explain their activities regarding economic problems and their actions. In terms of economic literature on these subjects، there has been many articles and studies since 1990s and economists argue that the management of expectation is an important part of monetary policy to curb inflation and it depends on the communication، transparency and accountability of central banks. Central Bank of Iran since it inception in 50 years ago like many others central banks facing a dilemma on how to deal with government interventionist policy in order to achieve price stability. There has been many challenges by central bank of Iran during the oil price booms and dooms. Hyper-inflation in both cases were the result of fiscal policy dominance over monetary policy. Independence of central banks was undermined by repeated changes of central bank governors and dominance of money and credit council (MCC) by members of cabinet ministries. In addition، transparency and communication of central bank of Iran has been diminished by delays on release of information and parallel institutes and ministries for data gathering and processing that sometimes publish different figures on economy. We intend to investigate the performance of central bank of Iran in this regard and make suggestions on how to make central bank more independence and accountable for its monetary policy decisions.