عنوان مقاله :
حسام‌الدين خويي و نوآوري در قسميّات
عنوان به زبان ديگر :
osām al-Din Khoei and his inovations in qasamiyāt
پديد آورندگان :
عابدي، محمود دانشگاه خوارزمي , بهاري، الوند دانشگاه خوارزمي
كليدواژه :
حسام‌الدين خويي , شعر فارسي , قسميّات , شعر قرن هفتم
چكيده فارسي :
از آثار برجاي‌مانده از حسن بن عبدالمؤمن خويي، ملقب به حسام‌الدين خويي، اديب و منشي مشهور قرن هفتم هجري، تا كنون چند رساله منتشر شده است. اغلب آن‌ها به‌نثر است و در زمينۀ تعليم انشاء و فن ترسل. حسام‌الدين خويي، در زمانۀ خود و در ميان معاصران، به «حسام شاعر» معروف بوده است، ولي از سروده‌هايش، جز منظومه‌هايي كوتاه و ابياتي پراكنده در ضمنِ آثار منثور، عجالتاً چيزي در دست نيست. در اين مقاله، منظومه‌اي 145 بيتي از حسام‌الدين خويي، براي نخستين‌بار، معرفي و عرضه شده است كه بخشي از «قسميّات» اوست. منظور از «قسميّه»، در اين نوشته، «قطعۀ» كوتاهي است كه معمولاً با «به خدايي كه» يا «بدان خداي كه» آغاز مي‌شود. با بررسي پيشينۀ اين نوع شعر، در آغاز، نمونه‌هايي از قسميّه‌هاي شاعران متقدم به‌دست داده‌ايم. سپس به بررسي قسميّات حسام‌الدين خويي و ابتكاراتش در اين زمينه پرداخته‌ايم. در خاتمه، متن قسميّات او، بر اساس دو مجموعۀ نويافته در كتابخانه‌هاي تركيه، تصحيح و عرضه شده است.
چكيده لاتين :
Of the surviving works by Hasan b. Abd al-Mo’men Khoei, nicknamed Hosām al-Din Khoei, a celebrated man of letters and scribe (munshi) from the 7th century H./13th CE, several treatises have thus far been published. A good number of these works are in prose dealing with the teaching techniques of epistolary compositions and art of non-ornate writing (tarassol). In his time and amongst his contemporaries, Hosām al-Din was commonly referred to as “Hosām the poet”, but nothing of his compositions has reached us excepting a few short poems and scattered verses in his prose works.
In this article, a poem of 145 verses by Hosām al-Din is introduced for the first time, which constitutes part of his qasamiyat (oath verses). By qasamiya here is meant short verses in the qeta’form that generally begin with the phrase: be khodāei ke (by the God that) or bedān khodāy (by that God who).
First, several examples of this kind of poetry from the older poets are offered; then Hosām al-Din’s qasamiyāt and his innovations in this genre are addressed. In the end, based on the two newly found collections in Turkey’s libraries, an amended version of these qasamiyāt is presented.
