تاريخ روابط اقتصادي ايران و آلمان در دوره قاجار (با تكيه بر حوزه خليج فارس)

The History of Economic Relations between Iran and Germany in Qajar Era (Highlighting Persian Gulf)

خليج فارس در طول تاريخ، مورد توجه كشورهاي منطقه اي و فرامنطقه اي قرار داشته است. اين منطقه از آن جا كه ادامه ي آب هاي اقيانوس هند است، در قرن نوزدهم مورد توجه كشورهاي استعمارگر اروپايي قرار گرفت و موجب افزايش اهميت اين آبراه و به ويژه بنادر و جزاير آن شد. در اواخر قرن نوزدهم، آلمان ها براي نفوذ در ايران و به دست آوردن جايگاه سياسي و اقتصادي در خليج فارس تلاش هايي را آغاز كردند. يكي از روش هاي نفوذ آلمان ها در خليج فارس، توجه بيشتر به روابط بازرگاني و اقتصادي بود. آلمان ها سعي كردند با فرستادن هيات هاي تجاري و بازرگاني، بر بازرگاني خليج فارس تسلط يابند ولي در سايه اقتدار انگلستان نتوانستند جايگاه مناسبي براي خود در خليج فارس ايجاد كنند. ناصرالدين شاه قاجار براي مقابله با نفوذ و مداخله نمايندگان روس و انگليس در امور داخلي كشور و ايجاد تعادل در سياست خارجي و حفظ استقلال، درصدد برآمد يك دولت ديگر اروپايي را در سياست ايران ذي نفع كند. به دنبال ديدار ناصرالدين شاه قاجار از آلمان در سال 1290هـ.ق/ 1873م. عهدنامه مودت تجارت بين ايران و آلمان در سن پترزبورگ منعقد و به دنبال آن روابط اقتصادي ايران و آلمان آغاز شد. اين مقاله كه به روش توصيفي – تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه اي و اسناد تهيه شده است در صدد بررسي جايگاه آلمان در فعاليت هاي اقتصادي خليج فارس در بيستم مي باشد. با توجه به نتايج اين مقاله، آلمان ها در يك دوره كوتاه مدت ولي پربار توانستند تجارت خليج فارس را در بين سال هاي انقلاب مشروطه تا جنگ اول جهاني به دست گيرند.

Throughout different historical eras, Persian Gulf has always been in the center of attention for regional and trans-regional countries. As Persian Gulf is an extension of the water of Indian Ocean, European colonist countries were attracted to the area in the 19th century which highlighted the importance of the area and especially its harbors and islands. In the late 19th century, Germans made efforts to exert an influence over Iran in order to achieve political and economic position in Persian Gulf. Emphasizing on commercial and economic relations in Persian Gulf, German tried to exert an influence in Persian Gulf. They sent commercial groups to dominate the trades engaging in Persian Gulf, nevertheless they failed to achieve a leading role in the area due to strength and influence of the Great Britain. Naser al-Din Shah planned to engage another European country in politics of Iran as a beneficiary in order to encounter the influence of Russian and British representatives in internal affairs of Iran. It could also protect independence of the country and create balance in foreign policies. Following the visit of Naser al-Din Shah to Germany in 1873 a commercial convention between Iran and Germany was agreed in Saint Petersburg which start economic relations between the two countries. Through a descriptive – analytical method and by means of library study and documentation, the position of Germany in economic affairs in Persian Gulf during the ninetieth and twentieth centuries will be analyzed in the present paper. Based on the findings of this article, Germans managed to achieve a leading role over commercial trades in Persian Gulf from the Constitutional Revolution in Iran until World War I. Although it was profitable for them, it lasted only for a short period of time