ريخت‌شناسي، بوم‌شناختي و تكثير گياه در معرض خطر گل‌پرك يا انار شيطان (Tecomella undulata (Sm.) Seem.) (Bignoniaceae) در دشت گل‌پركي جيرفت

Morphology, ecology and propagation of endangered species of Tecomella undulata (Sm.) Seem )Bignoniaceae) in Golparaki plain of Jiroft (Iran

انار شيطان (Tecomella undulata (Sm.) Seem.) درختي برگ‌ريز يا بطور تقريبي هميشه سبز است كه به دليل گل‌هاي زيبا، مقاومت به دما و خشكي بالا، استفاده در فضاي سبز، درمان برخي بيماري‌ها، تهيه چوب و .... قابل توجه است. ويژگي‌هاي ريخت‌شناسي، بوم‌شناختي و چگونگي تكثير آن در دشت گل‌پركي بررسي شد. بيشترين پراكنش آن در خاورميانه در اين دشت است كه مي‌توان آن‌را ذخيره‌گاه ژنتيكي اصلي معرفي نمود. گياه روي خاك‌هاي شني تا شني -لومي سفيد و نيز سنگلاخ‌هاي بستر رودخانه رويش مي‌نمايد.pH خاك برابر 7/5 و EC آن 1/3 دسي‌زيمنس بر متراست. ميزان عناصر ميكرو، ماكرو و كربن آلي در خاك كمتر از ميزان استاندارد است. انشعابات ريشه‌اي طويل و متعدد آن، گياهان جديد را از طريق تكثير رويشي حتي در فاصله 30 متري يا بيشتر ايجاد مي‌كند. گل‌آذين خوشه گرزن، گل‌ها بي‌بو، پيش‌پرچم، پرچم‌ها هترومورف داراي استامينود و دگرگرده‌افشان، داراي گلپوش پيوسته و در وسط ساختار ترشحي ديسكي دارد كه حدود يك ميلي‌ليتر مايع بي‌رنگ يا بنفش ترشح و در جلب گرده‌افشان‌ها موثر است. گرده‌افشاني ديده نشد و با وجود ظاهر طبيعي اجزاي گل، هيچ ميوه‌ و دانه‌اي تشكيل نمي‌شود. به دليل سيلاب‌ها و نيز شني بودن خاك، با شستشو و كنده شدن خاك، عناصر شسته شده، سيستم ريشه‌اي آشكار و در معرض خطر عوامل محيطي قرار مي‌گيرند. فقدان تشكيل دانه، تكثير رويشي كم و از از بين رفتن گياهك‌هاي ايجاد شده از طريق تكثير رويشي بدليل چراي دام‌ها و خشكي يا گرماي زياد، خطر تهديد آن را افزايش و نياز به حفاظت و تكثير را جدي‌تر مي‌كند.

Tecomella undulata (Sm.) Seem. is deciduous or nearly evergreen tree that is highly valuable due to showy and beautiful flowers, resistance against extreme temperature and drought, medicinal properties, wood production and ... Morphology, ecology and propagation of this species in Golparaky plain of Jiroft was studied. The highest of its distribution in middle east is seen in this plain that has been introduced as genetic reservoir. The species grows on sand dunes and sand loams or stony places of river bed. pH of area soil is equal 7.5 and its EC is 1/3 desi zimen m -2. The amount of micro- and macro-elements and organic carbon of soil was lower than standard. Root branches are long and various which produce new plantlets using vegetative propagation even in distances of 30 m farther. The inflorescence is raceme-cyme, flowers are odorless, protoandrous and contain heteromorph stamens and adnate perianth. In the middle of flower is seen a well-developed nectary disc producing about 1 ml nectar of odorless or purple color. Flowers are cross pollinated but no pollinator was observed in pollination season. The species is fruitless and seedless although flowers seemed normal. Root branches endanger due to floods and soils of sandy and loamy. The seed absence, less vegetative propagation and losing of vegetatively propagated seedlings due to grazing by cattle and sheep and increasing dry and high increase its treat risk. Thus, its protection should be taken seriously. Also, it is recommended to consider to its vegetative reproduction.