تحليل و تطبيق سه اصطلاح تمثّل، التباس و منازله در نظام فكري عين‌القضات همداني، روزبهان بقلي و محي الدين بن عربي

Analysis and Comparison of Three Terms of ‘Eltebas’, ‘Tamassol’ and ‘Monazeleh’ in Ain-Al- Qozat Hamadani, Roozbahan Baqli and Ibn Arabya’s Thought Systems

عرفان و ادبيات عرفاني در قالب زبان و اصطلاحات ويژه‌اي تجلي يافته است. عارفان با بهره‌گيري از اين زبان، تجربه‌ها و مكاشفات عرفاني خود را ثبت و بيان كرده‌اند. سه اصطلاح التباس و تمثّل و منازله با ويژگي‌هاي مشترك بسيار، بيان‌كنندۀ گونه‌هايي از تجربۀ رؤيت و كشف و شهود عرفاني‌اند. اين سه اصطلاح تأويل‌پذيرند و در سطح رمزي يا محاكاتي زبان عرفان قرار مي‌گيرند؛ و پيوند محكمي با مفاهيم محبت و عشق و تجلي الهي دارند. عارفان برخي از مهم‌ترين انديشه‌هاي خود را در قالب اين اصطلاحات بيان كرده‌اند. عين‌القضات ‌همداني مفهوم تمثّل را اسرار بزرگ الهي مي‌خواند و دريافتن عوالم دنيا و آخرت را به درك عالم تمثّل وابسته مي‌داند. روزبهان‌ بقلي با‌ تكيه ‌بر اصطلاح التباس و كشف، حُسن و جمال معشوق زميني را تجلي جمال حق به شمار مي‌آورد و شاهدبازي و عشق مجازي را جايز و حتي آن را تنها راه درك عشق حقيقي معرفي مي‌كند. ابن‌عربي نيز در بيان نظريۀ حضرت خيال و عالم مثال، اصطلاح منازله را در نظام فكري وحدت‌گرايانۀ خود برجسته مي‌كند. اين اصطلاح بيانگر گونه‌اي تنزل يا فرود عوالم روحاني و تعالي انسان براي دست‌يابي به آن عوالم است. اين مقاله به‌طور مقايسه‌اي اين سه اصطلاح را در نظام فكري عين‌القضات همداني و روزبهان بقلي و محي‌الدين ‌بن‌‌عربي بررسي مي‌كند.

Mysticism and mystical literature is written in the special language and specific terms; and mystics, using these terms, record and express their mystical experiences. The three terms ‘Eltebas’, ‘Tamassol’ and ‘Monazeleh’ that represent kinds of mystical intuition and experience, have many common characteristics. These three terms are in the Mimetic level of mysticism language, and are interpretable. Also, they have firm relationships with concepts of love, mystical love and God Representation. Mystics have expressed some of their most important ideas in the form of these terms. Ain-Al- Qozat Hamadani names the concept of Tamassol as the greatest divine secret and sees the understanding of this world and hereafter to the understanding the universe of Tamassol. Roozbahan Baqli, relying on so-called Eltebas (confusion) and Kashf (discovery), recognizes the beautifulness and elegance of earthly Beloved as the manifestation of God's beauty; and believes that not only Shahedbazi (virtual love) is permissible, but it also is the only way to understand the true love. Also Mohyi-Al-dyn Ibn Araby, along with the theory of ‘the Holley Imagination’ and ‘the world of Idea’, has foregrounded in his thought system, the term Monazeleh (degradation or descent of spiritual realms) which represents a discount of divinity and sublimation of the human. This article compares these three terms in Ain-Al- Qozat Hamadani, Roozbahan Baqli and Ibn Araby’s thought systems