بررسي تطبيقي «اسلوب معادله» در شعر سعدي و متنبي

A comparative study of proverbial method in the poem of Saadi and Motenabbi

در گستره ادبيات تطبيقي، شعر سعدي و متنبي را از بسياري جهات قابل مقايسه دانسته ­اند. يكي از نقاط مشترك در شعر اين دو شاعر فارسي زبان سده 6 ق و عرب زبان سده 4 ق، كاربرد آرايه «اسلوب معادله» در انواع گوناگون شعري است و همين امر بسياري از منتقدان را بر آن داشته است كه سعدي را از نظر مضمون و اسلوب شعري، پيرو متنبي، شاعر پرآوازه عرب، بدانند. اين مقاله بر آن است ضمن تحليل آماري اسلوب معادله در كليات سعدي و ديوان متنبي، به بسامد مضامين يكسان بين اين دو شاعر بپردازد و پس از آن، توانايي دو شاعر را در بهره گيري از عناصر اصلي شعر (عاطفه، تخيل، زبان)، مورد سنجش قرار دهد و نيز پشتوانه فرهنگي شعر و تحرك و پويايي تخيل هريك را نشان دهد. در راستاي اين اهداف، به نظر مي رسد دايره واژگاني و تخيل سعدي از متنبي گسترده تر است و «منِ» شخصيِ سعدي، به ويژه در حكمت ­هايش، به «منِ» بشري بيشتر نزديك شده است؛ نيز شعر سعدي از شعر متنبي، پشتوانه فرهنگي نيرومندتري دارد؛ دو سوي اسلوب معادله از رهگذر تخيلش داراي ابداع، تنوع و پويايي هستند و در مجموع، اسلوب معادله، شعر سعدي را از عواطف انساني سرشار ساخته است. از اين رو، موضوع پيروي كامل سعدي از متنبي- دست كم در حوزه اسلوب معادله- چندان درست نمي ­نمايد.

In Comparative studies، poem of Saadi and Motenabbi are comparable in many ways. One of the common parts of these poets is Proverbial method ، this method has brought forth Saadi has followed Motenabbi in aspect to motif and poetic method. This article tries to analyze proverbial method in the poem of Saadi and Motenabbi and examined cultural base and mobility poetry and imagination in these poets. Vocabulary and imagination of Saadi are wider than Motenabbi and "I" Sadi especially has become human "I". Cultural base of Saadi is more powerful than Motenabbi and powerful culture and imagination are developed through both sides of the proverbial method، diversity and dynamic style.