مروري بر تحقيقات گياهان شورزي در ايران: تبيين چالش ها و ارائه راهكارها

A review on halophytes researches in Iran: explanation of challenges and solutions

وجود منابع عظيم آب و خاك شور در كشور استفاده از گياهان هالوفيت (شورزي) را به عنوان منابع جديد به منظور توليد پايدار علوفه، پروتئين و روغن جهت مرتفع ساختن نياز تغذيه اي جمعيت رو به رشد كشور اجتناب ناپذير نموده است. در اين مطالعه، تحقيقات شوري انجام‌ شده در ايران بر روي گياهان شورزي از سال 1356 تاكنون بررسي و تحليل ‌شده، به چالش‌ ها پرداخته و در پايان نيز راهكارهايي براي آينده ارائه گرديده است. بر اساس تعريف ارائه‌ شده در اين مطالعه، «شورزي ‌ها گياهاني هستند كه از طريق يكي از مكانيسم‌ هاي ممانعت از ورود نمك به گياه و يا كاهش غلظت نمك در سيتوپلاسم به شرايط شور سازگاري پيدا كرده ‌اند.» بر اساس اين تعريف، اين گياهان را به دو گروه عمده شورزي‌ هاي واقعي و شورزي‌ هاي اختياري تقسيم ‌بندي مي‌ شوند. بررسي تحقيقات انجام ‌شده در كشور بر روي گياهان شورزي نشان مي ‌دهد كه تحقيقات در ارتباط با گياهان شورزي از حداقل نيم ‌قرن اخير آغاز شده و از اوايل دهه 80 شمسي افزايش يافته و تاكنون به ‌طور روزافزوني در حال رشد است. گياهاني مانند كوشيا (Kochia scoparia)، خرفه (Portulaca oleracea) و سلمه ‌تره (Chenopodium album) به خوبي از جنبه‌ هاي مختلف رشدي بررسي شده ‌اند و به ‌نظر مي ‌رسد كه گياهاني مانند كينوا (Chenopodium quinoa)، ساليكورنيا (Salicornia spp.) و اسپند (Peganum harmala) پتانسيل بيشتري براي جلب تحقيقات دارند. در حدود 30 درصد از تحقيقات شورورزي به بررسي جنبه‌ هاي رشدي، 11 درصد به بررسي ويژگي‌ هاي فيزيولوژيك و بيوشيميايي، 11 درصد به كيفيت علوفه، 11 درصد به ‌كارگيري راهكارهايي براي بهبود توليد، 9% در مورد تغذيه و نيازهاي كودي، در حدود 7% مقدار روغن و 28% به موضوعات پراكنده ديگر پرداخته ‌شده است. تعداد تحقيقات انجام‌ شده در شرايط كنترل ‌شده نيز بيش از 2 برابر تحقيقات در شرايط مزرعه ‌اي است.

According existence of huge reserves of water and saline soil in Iran, use of halophyte plants is inevitable as new source of sustainable production of forage, protein and oil for meet nutritional needs of the growing population of the country. In this study, Iranian salinity researches on halophytes from 1977 right now were investigated and analyzed, the challenges were discussed and finally some approaches were provided for future.Based on definition in this study, “halophytes are the plants adapted to saline conditions via one of the mechanisms of prevent salt entry to plant or reduced salt concentration in cytoplasm”. Therefore, the halophytes can be divided in two major classes: eu-halophytes and facultative halophytes. Literature review of the country revealed that considerable researches in halophytes has begun from the last half century and were remarkably increased from 2001 right now. The plants such as kochia (Kochia scoparia), purslane (Portulaca oleracea) and lambsquarter (Chenopodium album) have been well evaluated in terms of different growing aspects and it seems that some other plants such as quinoa (Chenopodium quinoa) and salicornia (Salicornia spp.) have greater potential for attracting the researches. About 30%, 11%, 11%, 11%, 9%, 7% and 28% of these researches were conducted on growth aspects, physiological and biochemical traits, forage quality, implementation of strategies to improve production, plant nutrient and fertilization, oil status and others, respectively. The experiments in controlled conditions were more than twice as field experiments. In general, regard to more investigation on forage and oil quality of halophytes, the aspects of medical, sanitary and ornamental of halophytes should be evaluated in sustainable agriculture systems