مطالعه تطبيقي حق برخورداري از وكيل در مرحله تعقيب در حقوق داخلي ايران و اسناد و رويه هاي محاكم كيفري بين المللي

Comparative Study of the Right to Legal Counsel in the Prosecution Process in Iranian Law and International Criminal Courts Instruments and Procedures

به رغم پيش­ بيني حق داشتن وكيل در كليه مراحل دادرسي كيفري در اسناد بين ­المللي و نظام­ هاي حقوقي جهان و با وجود به رسميت شناختن اصل حضور وكيل در مرحلۀ تعقيب و تحقيقات پليسي در هر دو سطح ملي با توجه به ماده 48 قانون آيين دادرسي كيفري مصوب 1392 و بين المللي با توجه به اسناد بين المللي مرتبط از جمله ميثاق حقوق مدني و سياسي، اجراي اين اصل در عمل با ابهامات قانوني متعددي روبرو شده است. از طرفي آيين دادرسي كيفري وسيله­ اي است براي قاضي به منظور اثبات واقعيت و از سوي ديگر ابزاري براي افراد در دفاع از حقوق و آزادي هاي فردي است. از آنجايي كه بسياري از تصميمات قضايي در مورد فرد مبتني بر اسنادي است كه در رويارويي با ضابطان دادگستري جمع ­آوري مي­ گردد، محروم كردن مظنون از مشورت با وكيل، احتمال تضييع حقوق دفاعي وي را بالا خواهد برد. در طول سالهاي گذشته هم در حقوق داخلي كشورها و هم در رويه محاكم كيفري بين المللي تحولات عديده اي در ارتقا حقوق مظنونين صورت گرفته است. اين مقاله به بررسي تحولات مذكور در حقوق داخلي و رويه محاكم كيفري بين ­المللي و معرفي دستاوردهاي حقوق تطبيقي در زمينه چگونگي ايجاد توازن ميان تضمين حق برخورداري مظنون از وكيل در مرحلۀ تعقيب و برقراري يك دادرسي عادلانه پرداخته و نارسايي­ هاي نظام كيفري داخلي در اين خصوص را با توجه به استانداردهاي دادرسي منصفانه بين المللي مورد بررسي قرار مي­ دهد.

Despite the right to legal counsel in prosecution process before the court and tribunals mentioned through international documents and legal systems and/or the necessity of the presence of legal assistance being recognized during the investigations and prosecutions nationally (according to article 48 of criminal procedure law of Iran) and internationally (according to international related documents such as International Covenant on Civil and Political Rights), execution of this right is practically challenged by the legal ambiguities. On one hand the criminal procedure is a mean in the judge’s hand in order to prove the facts; and on the other hand, it is a tool for persons to defend their rights and freedoms. Since many of judicial decisions about the person is based on the documents, which are gathered through facing the police, depriving the suspect from legal assistance will increase the possibility of his her rights suppression. During recent years, in both national legal systems and international criminal court’s procedure several changes have occurred accordingly. This article analyzes the mentioned changes through national law and also the procedure of international criminal courts, and introduces achievements of comparative law regarding how to balance between ensuring the right to legal counsel through tribunals and investigations and establishing a fair trial. The article will hereof study and criticize the failure of Iran’s legal system according to the international standards of fair trial.