شروط استثنا در مسؤوليت قراردادي (مطالعه تطبيقي در فقه اماميه، حقوق ايران و حقوق انگليس)

Exclusion clauses in contractual liability (Comparative Study in Jurisprudence, Iranian Law and English Law)

شروط استثنا كه در جامه شرط تحديدكننده و ساقط ­كننده مسؤوليت متعهد جلوه‌گر مي‌شوند، گرچه تعهدي تبعي به شمار مي‌آيند، اما سراسر تعهد اصلي را تحت تأثير خويش قرار مي‌دهند. اين­گونه شروط تمامي گستره‌ تعهدات (اعم از قراردادي و خارج از قرارداد) را درنورديده، آثاري بر جاي گذارده ­اند كه مطالعه اين آثار در قراردادها اهميت مي­ يابد. اگرچه در فقه تحت تأثير نظريه كهن «استحاله اسقاط مالم يجب» پذيرش اين شروط با مشكل روبرو شده است، اما در شرط تبري از عيوب يا اسقاط ذمه زوج از نفقه آينده مي­توان ردپايي از پذيرش اين­گونه شروط يافت. در حقوق ايران نيز هرچند قانون خاصي در اين زمينه وجود ندارد، مي­توان از مواد پراكنده دريافت كه قانونگذار جز در موارد استثنايي حكم به صحت چنين شروطي كرده است. اما در حقوق انگليس وضعيت به گونه­ اي ديگر رقم خورده، به نحوي كه علاوه بر رويه قضايي پويا در زمينه شروط استثنا و وجود پرونده‌هاي متنوع، قانونگذار نيز با تصويب قوانين خاص نظير قانون «شروط غيرمنصفانه»، موجب پيدايش قواعد متنوعي در اين زمينه شده‌ است كه مطالعه آن براي حقوقدانان و قانونگذار داخلي مي ­تواند مفيد باشد.

Exclusion clauses which appear in the form of limitation clause and nullify clause of liability of committed, although they are considered consequential obligations but this group of clauses contain all principal obligations. These clauses contain all range of obligations (including the contract and off – contract) and have influenced them and study of these influences in contract law are consequential. Although in jurisprudence under the old theory of "impossibility of nullifying the non- existence", acceptance of these clauses is difficult but on clause of acquaintance of defects or retiring commitment of husband on future alimony, we can find traces of admission of such clauses. Although in Iranian law, there is no specific regulation in this area, but there can be find from dispersed sections that legislator, except in exceptional circumstances, has warranted the validity of such clauses, but there’s a different approach in English law, whereas in addition to dynamic precedents in the field of exclusion clauses and existence of various cases, the legislator by passing special acts such as "unfair contract terms act 1977" has developed diverse, useful, dynamic and significant rules in these context that study of such acts can be useful for Iranian juristic and legislator.