بررسي تحليلي شورش حاكم ايالت قندهار در دوره شاه صفي اول

ايالت قندهار در قرن دهم و يازدهم هجري به دليل موقعيت استراتژيكي همواره در سياست و روابط پادشاهان صفوي و هند از اهميت و جايگاه ممتازي برخوردار بود. اين ايالت به واسطه ي قرار گرفتن بر سر راه هاي منتهي به كابل و هرات نه تنها اهميت نظامي و دفاعي داشت بلكه يك پايگاه مهم بازرگاني و تجاري به شمار ميرفت و به دليل عبور و مرور كاروانهاي تجاري و بازرگاني، قندهار يك منطقه تجارت زميني ميان ايران و هند تبديل شده بود و به دنبال آن وظيفه حاكم اين ايالت را سنگين مينمود. زيرا تردد و رفت و شد كاروانهاي بزرگ تجاري و بازرگاني نياز به امنيت جاني و مالي و حراست از مسافران و كالاهاي آن كاروانيان داشت تا از تعرض و تعدّي غارتگران در امان باشند. شورش حاكم ايالت قندهار در سال 1047 ه .ق در دوره شاه صفي اول (1052- 1038 هـ .ق) و جدايي ايالت قندهار از ايران و الحاق آن به دولت گوركاني هند، از حوادث بسيار مهم دوران زمامداري اين پادشاه به شمار ميرود. شورش حاكم ايالت قندهار (عليمردان خان زيك) نتيجه سياست خشن شاه صفي در براندازي حاكمان و رجال دولتي پيشين و اختلاف و رقابت داخلي قدرت دربار صفوي بود كه در اين ميان ملاحظات استراتژيكي اين ايالت، غرور، قدرت طلبي و انگيزه هاي شخصي عليمردان خان حاكم آن ايالت، در تصميم به شورش را نبايد ناديده گرفت. در اين مقاله ضمن بررسي اهميت ايالت قندهار در دوره صفويه، علل و انگيزه هاي شورش حاكم آن ايالت، سرنوشت شورش، و نقش شورش در مناسبات ايران و هند و نهايتاً پيامدهاي آن در دوره ي شاه صفي اول مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است.