رويارويي ديانت زرتشتي با اقليتهاي ديني در دوران ساسانيان

The Encounter of Zoroastrianism with the Minority Religions in the Sasanid Period

بررسي جغرافياي ديني دولت ساساني يكي از مهم ترين مباحث در حوزه تاريخ ساسانيان است، زيرا دولت ساساني با احياء و تقويت دين زرتشتي و تبديل آن به دين رسمي و دولتي، اين دين را از محاق چند صد ساله خود خارج كرد و آن را به عنوان دين رسمي كشور برقامت دولت خود پوشاند. بي شك اين حادثه براي اديان بيگانه كشور پيامدها و عواقب خواسته و يا ناخواسته بسياري به همراه داشت و باعث ايجاد برخوردها و تصادم هايي بين متوليان دين دولتي با پيروان اديان بيگانه گرديد. در اين مقاله، وضعيت اقليت هاي ديني بودايي، يهودي و مسيحي در دوره ساسانيان، به منظور تبيين ابعاد حيات سياسي - اجتماعي و ديني آنها مورد بررسي قرار گرفته و رويارويي ها، و نيز نتايج و پيامدهاي آنها بين اين اقليت ها با سازمان ديني دولت ساساني در سه بخش به تصوير كشيده شده است. همچنين زمينه هاي چالش ها و درگيري هاي پيروان اين اديان با دولت ساساني، و نيز مراحل و فراز و فرودهاي سياست ديني دولت ساساني مورد بحث قرار گرفته و در پايان چنين نتيجه گيري شده است: سياست ديني دولت ساساني متغيري بود كه تحت تاثير شرايط داخلي و خارجي قرار داشت و به نوبه خود موجب تشديد و يا تضعيف برخوردها مي شد. مسايلي چون: تغيير شرايط بين المللي، تغيير دين دولت ها به ويژه دولت هاي متخاصم، قدرت و ضعف موبدان و پادشاهان، نيز عملكردها و كارويژه هاي اين اقليت ها ظاهرا از مهم ترين عواملي بوده اند كه در رفتار ديني دولت ساساني در برابر پيروان اديان بيگانه، و تعقيب و آزار ايشان، نقش بسيار مهمي داشتند.

The diversity of religions in the Sasanid period is one of the most important themes in the history of this dynasty. Sasanid emperors revived and strengthened Zoroastrianism and made it the formal religion of the country. Therefore, this action affected the adherents of the other religions who lived in Iran and brought about contacts and conflicts between the leaders of the state religion and the others. This article surveys the social conditions of the minority religions such as Buddhism, Judaism and Christianity in the Sasanid period and reviews the attitude of the state religion toward them. It also deals with the challenges and the conflicts which the adherents of the minority religions made against the Sasanid government. Beside that, it reviews the religious policies of the government and finally comes to this conclusion: The religious policies of the Sasanid emperors intensified or sometimes weakened these conflicts. However, these policies in their own turn were taken under the influence of the internal and external forces. The elements which affected the attitude of the Sasanid government toward minority religions were as fallow: The transformation of the international conditions, converting of the states –especially the enemies– into other religions, the power or weakness of the priests and kings, and the activities of the minorities.