تحليـل و ارزيابـي حمايت از نـرم‌افـزار در نظام حقوق مالكيت فكري و نظام متن باز

نظام متن باز و نظام حقوق مالكيت فكري دو نظام حقوقي عمده و اصلي براي حمايت از نرم‌افزارها هستند. نظام متن باز از نظر تاريخي بر مبناي نيازهاي موجود در زمينه توليد و استفاده از نرم‌افزارها به ويژه ضرورت به روز‌ رساني و همچنين ضرورت سازگار كردن پديده آمده است. اصول دهگانه حاكم بر نظام متن باز، نحوه و قلمرو حمايت از نرم‌افزارها در نظام متن باز را تعيين مي‌نمايد. به‌رغم مزاياي فراوان حمايت از نرم‌افزارها در نظام متن باز معايب حمايت در اين نظام در حدي است كه پذيرش اين نظام را به عنوان يك نظام حمايتي با ترديدهاي جدي مواجه مي‌سازد. حمايت از نرم‌افزارها در نظام حقوق مالكيت فكري كه غالباً در قالب حق مؤلف به عمل مي‌آيد به‌رغم مزايايي كه از منظر تأمين حقوق پديدآورندگان نرم‌افزارها دارد، موجب انحصار در بازار محصولات نرم‌افزاري و ركود صنعت نرم‌افزار مي‌شود و نيازهاي اساسي در صنعت نرم‌افزار، يعني به روز رساني و سازگاركردن نرم‌افزارها را تأمين نمي‌كند. لذا پذيرش مطلق اين نظام به شكل كنوني آن صحيح به نظر نمي‌رسد. نتايج تحقيق حاضر نشان مي‌دهد، معايب هر يك از دو نظام مذكور اعمال مطلق هر يك، به عنوان نظام حمايتي مناسب را با ايرادات اساسي مواجه ساخته است. همچنين تفاوت‌هاي اساسي اين دو نظام در مقايسه با يكديگر به ويژه در ارتباط با واگذاري حقوق پديد‌آورنده در مجوزهاي بهره‌برداري جمع اين دو نظام و ايجاد يك نظام مختلط به عنوان نظامي مناسب براي حمايت از نرم‌افزارها را غير‌ممكن مي‌سازد. لذا در وضعيت كنوني با اصلاح نظام حقوق مالكيت فكري تحت تأثير نظام متن باز مناسب‌ترين راه براي حمايت و توسعة نرم‌افزارها فراهم خواهد آمد.