بررسي ساختار، تراكم و اكولوژي فيتوپلانكتون با تاكيد بر خصوصيات گونه هاي غالب در سد مخزني شهيد رجايي (مازندران)

Study on Stracture, Abundance and Ecology of Phytoplankton with Emphasis on Characteristics of Dominant Species in Shahid Rajaee Resevoir Mazandaran

سد مخزني شهيد رجايي بر روي رودخانه تجن و در جنوب شهرستان ساري احداث شده است. بالا بودن احتمال وقوع شكوفايي جلبكي در سدها و اثرات منفي آن بر فعاليت‌هاي اقتصادي، بهداشتي و اجتماعي منطقه، از دلايل اهميت مطالعه‌ي تراكم و ساختار تشكيل دهنده فيتوپلانكتون در اين سد محسوب مي‌شود. نمونه‌برداري در درياچه پشت سد در سال 1391 در ماه‌هاي خرداد، تير، مرداد، شهريور، آبان و بهمن صورت گرفت. در اين مطالعه 107 گونه فيتوپلانكتون در 53 جنس و 8 شاخه شناسايي شدند. شاخه‌هاي باسيلاريوفيتا (Bacillariophyta) و پيروفيتا (Pyrrophyta) مجموعا" 68 تا 99 درصد از تراكم فيتوپلانكتون را در ماههاي مورد بررسي به خود اختصاص دادند. سه گونه‌ي Cyclotella meneghiniana Kuetzing 1844، Stein 1883 Goniaulax polyedra و Ceratium hirundinella (Mueller) Dujardin 1841 بيشترين ميزان از شاخص گونه هاي برتر را طي بررسي بدست آوردند. گونه Kuetzing C. meneghiniana در ماه‌هاي گرم افزايش معني داري نسبت به ماه‌هاي سرد داشت ولي با كاهش شديد دما در زمستان، تراكم هر سه گونه فوق كاهش يافت (05/0p<). بنظر مي‌رسد كه ورودي رودخانه‌ها، از منابع مهم تامين و افزايش تراكم براي C. meneghiniana Kuetzing در آب پشت سد بود. اما افزايش تراكم G. polyedra Stein و(Mueller) Dujardin C. hirundinella از رسوبات و لايه زيرين آب در مخزن سد نيز تاثير پذيرفت. نتيجه اين كه، در ارائه روش‌هاي كنترل تراكم گونه‌هاي داراي پتانسيل شكوفايي علاوه بر عوامل خارجي (كيفيت آب رودخانه‌هاي ورودي) شرايط داخلي حاكم بر اين سد (رسوبات، مدت ماندگاري و لايه بندي آب) نيز بايد مورد توجه قرار گيرند.

The Shahid Rajaee dam has been constructed on Tajan River in the south of Sari city. High probability of algal bloom occurrence in the dams and its negative effects on economic, social activities and human health in the area indicate to the importance of algal studies (determination of abundance and structural community of phyoplankton) in this dam. Sampling was carried out in May, June, July, Agust, September, November and February at the reservoir in 2011-2012. Result showed that 107 species identified in 53 genus and 8 divisions of phytoplankton. Bacillariophyt and Pyrrophyta formed more than %90 of phytoplankton abundance. Three species namely Cyclotella meneghiniana Kuetzing,1844 ،Ceratium hirundinella (Mueller) Dujardin, 1841 and Goniaulax polyedra Stein, 1883 showed tendensy to form mass density and showed higher bloom potential with compare to the other species in this area. Abundance of C. meneghiniana Kuetzing in warm months was significantly higher than cold months (p<0.05). But sharp reduction of the temperature in the cold months decreased all the three dominant species. It seems that the rivers input are the main sources of supply and increased density of the C. meneghinia in the reservoir. But density of G. polyedra Stein and C. hirundinella (Mueller) Dujardin were also supported by sediments and bottom water of the reservoir. So, in the bloom controlling procedure besides to external cause (input rivers), internal factors (retention time and stratifying of water and sediments of the reservoir) are nessessary to be considering.