سازگاري گياهچه‌هاي حاصل ازكشت بافت گونه بومي و در معرض خطر قره‌قات (Ribes khorasanicum Saghafi & Assadi) در بسترهاي مختلف

Acclimatization of tissue cultured plantlets Ribes khorasanicum as an endemic endanger species in different substrates

گونه قره‌قات خراساني (Ribes khorasanicum) يكي از گونه‌هاي بومي خانواده تك‌جنسي Grossulariaceae مي‌باشد كه به‌دليل چراي دام در گذشته و قوه‌ناميه پايين بذرهاي آن، جمعيت آن به‌ميزان زيادي كاهش يافته است. تكثير آن در طبيعت تنها از طريق ريزوم صورت مي‌گيرد، از آنجايي كه تكثير از طريق بذر و قلمه آن با موفقيت زيادي همراه نبوده است، تكثير از طريق كشت بافت مي‌تواند راه حل مناسبي براي احياء رويشگاه‌هاي آن باشد. يكي از مشكلات كشت بافت سازگاري آن و تلفات زياد گياهچه‌هاي حاصل از كشت بافت در طي مرحله سازگاري است. از اينرو پژوهش پيش‌رو براي يافتن بستري مناسب به‌منظور سازگار نمودن اين گونه ارزشمند دارويي انجام شد. بدين منظور، تأثير تركيب‌هاي مختلف از بسترهاي پيت‌ماس، كوكوپيت، پرلايت و خاك روي زنده‌ماني، رشد ارتفاعي و ويژگي‌هاي ريشه گياهچه‌ها طي دوره سازگاري مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه بسترهاي مختلف تفاوت‌هاي معني‌داري از نظر ارتفاع گياهچه، درصد زنده‌ماني و تعداد برگ ايجاد كرده‌اند اما سطح تاج پوشش نهال‌ها از اين نظر تفاوتي نداشته است. نتايج آزمون تجزيه‌واريانس ويژگي‌هاي ريشه نهال‌ها نشان داد كه با تغيير بستر كاشت تغيير معني‌داري در تعداد ريشه، طول ريشه و مجموع طول ريشه گياهچه‌ها ايجاد شده است. درمجموع، با درنظرگرفتن ويژگي‌هاي مختلف گياهچه‌ها از قبيل زنده‌ماني‌، شادابي، ارتفاع، تعداد برگ و طول ريشه گياهچه‌ها مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه مناسب‌ترين بستر براي ايجاد سازگاري گياهچه‌هاي قره‌قات بستر پيت‌ ماس است.

Khorasanicum currant (Ribes khorasanicum) is one of the endemic species of monogenus Grossulariaceae family which its natural regeneration has been encountered with severe reduction due to livestock grazing, low seeds regeneration potential. It is mainly regenerated by vegetative method via rhizome. Since, the successfulness of regeneration using seed culture and cutting method was not acceptable. So, one of the recommended possible method for conservation of endangered species is multiplying and preservation them using in vitro tissue cultures techniques. But, one of the most probable problems of micropropagated plantlets is the acclimatization to in vivo conditions and high mortality of tissue cultured plantlet during this process. Thus, this research was conducted to find out the most suitable acclimatization medium for this valuable medicinal endemic species. For this purpose the effect of different substrate compounds including peat moss, cocopeat, perlit and soil was evaluated on survival, height and root characteristics during acclimatization process. Results showed that, significant differences were observed in plantlets height, survival percentage, vigourity and leaf numbers between different substrates. But different substrates, has no significant effects on plantlets crown area. Results of analysis of variance on rooting characteristics showed that, significant differences were observed in root numbers, root length and plantlet root length. Totally, according to plantlets characteristics such as: survival percentage, vigourity, plantlet height, leaf numbers and plantlets root length, can be concluded that the best substrate for acclimatization of this species was peat moss substrates.