معرفي خرّمدينيه يا خرميّه

Khurramdīnīyyah or Khurramīyyah

خرّمدينيه را يكي از بزرگترين جنبش هاي مذهبي، سياسي و اجتماعي ايرانيان در سده هاي دوم و سوم هجري قمري دانسته اند، كه نسبت به ساير فرقه هاي ايراني اين دوره از اهميت بيشتري برخوردار است و منابع و مآخذي نسبتاً قابل توجه نيز درباره آنان در دست است. با اين همه، هنوز نادانسته هاي زيادي از آنان داريم؛ به ويژه آنكه بيشتر منابع با خشم، كينه و عداوت از آنان سخن گفته اند. مشكل اساسي و مهمّي نيز كه در اين تحقيق با آن روبرو هستيم، خلط ميان اين فرقه و ساير فرقه هاي آن دوره است. امّا به احتمال بسيار خرّمدينيه همان مزدكيۀ دوره ساساني يا بسيار متأثر از آن است كه پس از گذشت بيش از دو قرن دوباره آشكارا به اظهار عقيده و حضور سياسي و اجتماعي خود پرداختند. آرا و انديشه هاي مزدك به يكباره محو نشد، بلكه توسط زن او و نيز برخي از پيروانش كه از آن قتل عام جان سالم به در برده بودند، به طور مخفيانه نشر و توسعه يافت. خرّمدينان به دو بن يا دو اصل، و نيز حلول و تناسخ معتقد بودند، و ظاهراً اباحه گري و اشتراك اموال و زنان نيز ميان آنان رواج داشت. به گفتۀ برخي، به علت عدم وجود يك معبد واحد و نيز نداشتن يك رهبري و رياست ديني مشخص، و همچنين به سبب پراكندگي در ولايات و سرزمين هاي مختلف ايران و ارتباط نداشتن با يكديگر، به چندين دسته و گروه تقسيم شدند و هر دسته نام خاصي به خود گرفت و در نتيجه برخي از تعاليم و اعتقاداتشان نيز متفاوت شد. از همين رو در منابع دورۀ اسلامي ميان آنان بسيار خلط شده است.

Khurramdīnīyyah is one of the greatest religious, political and social movements in Iran in the 9th century C.E. Although this movement is more important than other sectarian movements of that era and there are relatively considerable sources available about it, its true nature isnot clear, primarily due to the fact that these sources mainly speak about it with hostility and disagreement. Moreover, these sources present a confused picture of Khurramdīnīyyah which is sometime esmingled with the elements from other sects of that period. Mazdakīyyah– a heterodox sect of Sassanid period– probably exerciseda powerful influence on Khurramdīnīyyah. It has also been asserted that the latter was the continuation of the former. In fact, after the suppression of Mazdakism by Sassanind kings, the teachings of Mazdak did not disappeared. On the contrary, through the efforts of his wife and some of his followers who survived from the massacre, these teaching lived on and secretly scattered. It is more likely that Mazdakian teachings were revitalized under the name of Khurramdīnīyyah more than two century later. A dualist belief in two principles, as well as, reincarnation and transmigration are the main doctrines which Khurramdīnīyyah promoted. More over an extremist form of communal life is attributed to them, based on sharing properties– even their spouses. The lack of a central church and exact religious leadership and the diffusion of the believers in different parts of Iran led Khurramdīnīyyah into dispersion. Several sub-sects, with different names and doctrines, emerged from it, which caused a clear confusion in accounts of Islamic sources about them.