بررسي و نقد كتاب «از علم سكولار تا علم ديني»

كتاب از علم سكولار تا علم ديني (گلشني، 1377/1392) حاصل كوششي براي نقد رويكرد سكولار به علم و دعوت به رويكرد ديني به علم است. مولف در نقد رويكرد سكولار دو گام اساسي برمي دارد. نخست، استدلال مي كند كه علم نيازمند جهت است؛ جهتي كه از جهان بيني دانشمند حاصل مي شود. در ضمن اين استدلال، مولف به نقد ديدگاه اثبات گرايي (پوزيتيويسم) مي‌ پردازد و مي‌ كوشد نشان دهد كه علم پيش فرض‌ هاي متافيزيكي دارد. دوم اين كه علم در مقام كاربرد يافته‌ ها محتاج اخلاق است و بدون آن به تخريب مي انجامد. در مقاله حاضر، با استفاده از روش نقد دروني و بيروني، استدلال شده است كه به رغم توجه مولف به ارتباط علم با متافيزيك، وي در تبيين اين رابطه توفيق نيافته است زيرا آن را از سويي به مقام كاربرد و اخلاق مربوط كرده و از سوي ديگر به صورت افزودن چارچوب متافيزيكي به علم به صورت پسيني محدود كرده است. همين رويكرد افزودني و پسيني، مولف را ناگزير از اذعان به ماهيت خنثاي علم كرده است كه خود نشانگر عدم رهايي كامل وي از اثبات گرايي است. پيشنهاد مقاله حاضر آن است كه مفهوم مناسب علم ديني، در گرو توجه به رابطه ارگانيك ميان علم و متافيزيك است. اين رابطه، به رغم تصور رايشنباخ و به تبع وي استنمارك، علم را دچار نسبيت گرايي مذموم نمي سازد؛ هر چند درجه اي مناسب از نسبيت گرايي را موجب‌ مي‌ شود.

The book From Secular Science to Religious Science (Golshani, 1998/2013) is the result of an attempt to criticize the secular approach to science and call to a religious approach to science. The author has taken two steps in criticizing the secular approach. First, he argues that science needs an orientation; an orientation that stems from the scientist’s worldview. In the meantime, the author criticized positivism and attempts to show that science has metaphysical presuppositions. Second, the author argues that science needs morality in the application of scientific findings without which it leads to destruction. Using the methods of internal and external critique, this article argues that in spite of the author’s attention to the relationship between science and metaphysics, he has not been successful in the exploration of this relationship. This is because, on the one hand, he reduces the relationship to the application of findings and the realm of ethics and, on the other hand, regards metaphysics as something that is added to science a posteriori. The very additional and a posteriori approach urges the author to take a neutral nature for science that, in its turn, shows that he has not completely freed himself from positivism. This article suggests that a proper conception of religious science regards an integrative relationship between science and metaphysics. Contrary to Reichenback, and Stanmark following him, this relationship does not lead science to the malign relativism even though a sound degree of relativism would involve science.