كليدواژه :
مهارت‌هاي اجتماعي , مشكلات رفتاري , بازي‌درماني , اختلال نارسايي توجه-بيش‌فعالي
چكيده فارسي :
هدف: اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي به عنوان يكي از شايع ترين اختلال ها شناخته شده است كه يكي از دلايل اصلي ارجاع كودكان به كلينيك ها به خاطر مشكلات رفتاري است. كودكان با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي، علاوه بر مشكلات رفتاري و اجتماعي، با والدين، برادران و خواهران و معلمان هم مشكل دارند. ماهيت پايدار طرد اجتماعي به آساني سبب انزواي اجتماعي مي شود. درنتيجه كودكان و بزرگ سالان با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي، دوستان كمي دارند. اگرچه آن ها نااميد هستند، ولي مي خواهند مورد دوست داشتن قرار گيرند. آن ها با جور شدن تلاش مي كنند تا دوستاني پيدا كنند، ولي تلاش آن ها، شانس شان را براي تعامل با ديگران به حداقل مي رساند و چرخه معيوبي را ايجاد مي كند. به نظر مي رسد بازي درماني بتواند مشكلات رفتاري كودكان با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي را كاهش دهد و مهارت هاي اجتماعي آن ها را بهبود بخشد. بازي يكي از روش هاي درمان كودكان با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي است، چراكه اين كودكان با مشكلاتي در رفتار و مهارت هاي اجتماعي مواجه هستند. پژوهش حاضر به منظور بررسي اثربخشي بازي درماني مبتني بر مدل شناختي رفتاري بر مشكلات رفتاري و مهارت هاي اجتماعي كودكان پيش دبستاني با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي در شهرستان آران و بيدگل انجام شد.
روش بررسي: اين پژوهش، يك مطالعه نيمه آزمايشي با طرح پيش آزمون و پس آزمون و گروه شاهد بود. در اين پژوهش 30 پسر 5 تا 6 ساله با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي شركت داشتند كه به روش نمونه گيري در دسترس از مراكز پيش دبستاني شهرستان آران و بيدگل انتخاب شده بودند. آزمودني ها به دو گروه 15 نفري آزمايش و شاهد تقسيم شدند. گروه آزمايش، بازي درماني مبتني بر مدل شناختي رفتاري را در 12 جلسه دريافت كردند، درحالي كه به گروه شاهد اين آموزش ارايه نشد. ابزارهاي استفاده شده در اين پژوهش پرسش نامه مشكلات رفتاري راتر- فرم والدين (1975) و مقياس درجه بندي مهارت هاي اجتماعي گرشام و اليوت (1990) بود. والدين پرسش نامه مشكلات رفتاري راتر و معلمان مقياس درجه بندي مهارت هاي اجتماعي گرشام و اليوت را براي آزمودني ها در دو مرحله پيش آزمون و پس آزمون تكميل كردند. اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه ، قبل و بعد از مداخله با استفاده از تحليل كوواريانس چندمتغيري و نسخه 23 نرم افزار SPSS تجزيه و تحليل شد.
يافته ها: در ابتدا مفروضه هاي طبيعي بودن و همگني واريانس و كوواريانس متغيرها ارزيابي شد. آزمون كلموگروف اسميرنوف حاكي از آن بود كه همه متغيرها طبيعي هستند (P > 0.05). آزمون باكس هم فرض همگني واريانس و كوواريانس را تاييد كرد. بنابراين مفروضه هاي آزمون آماري تحليل كوواريانس چندمتغيري برقرار است و مي توان براي تجزيه وتحليل داده ها از اين آزمون آماري استفاده كرد. نتايج تحليل كوواريانس چندمتغيري نشان داد بازي درماني مبتني بر مدل شناختي رفتاري اثر معناداري بر مشكلات رفتاري و مهارت هاي اجتماعي كودكان با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي داشت (P < 0.0001). همچنين نتايج بيانگر اثر معنادار بازي درماني مبتني بر مدل شناختي رفتاري بر همه خرده مقياس هاي مشكلات رفتاري (پرخاشگري و بيش فعالي، اضطراب و افسردگي، ناسازگاري اجتماعي، رفتارهاي ضداجتماعي، كمبود توجه) و مهارت اجتماعي (مشاركت، ابراز وجود، مهار خود) در اين كودكان بود (P < 0.0001). بر اساس مجذور اتا مي توان عنوان كرد به ترتيب 70، 51، 62، 66، 68 و 67 درصد از تغييرات هر يك از مولفه هاي پرخاشگري و بيش فعالي، اضطراب و افسردگي، ناسازگاري اجتماعي، رفتارهاي ضداجتماعي، كمبود توجه و مشكلات رفتاري به علت اثر مشاركت آزمودني ها در برنامه بازي درماني مبتني بر مدل شناختي رفتاري است. همچنين با توجه به مجذور اتا مي توان بيان كرد كه به ترتيب 69، 58، 52 و 61 درصد از تغييرات هر يك از مولفه هاي مشاركت، ابراز وجود، مهار خود و مهارت هاي اجتماعي از شركت كودكان پيش دبستاني با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي در برنامه بازي درماني مبتني بر مدل شناختي رفتاري ناشي مي شود.
نتيجه گيري: بازي درماني مبتني بر مدل شناختي رفتاري مي تواند مشكلات رفتاري كودكان با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي را كاهش دهد و مهارت هاي اجتماعي آن ها را بهبود بخشد. بنابراين، برنامه ريزي به منظور استفاده از بازي درماني براي كودكان با اختلال نارسايي توجه-بيش فعالي اهميت ويژه اي دارد
چكيده لاتين :
Objective Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) is widely recognized as one of the most common neurodevelopmental disorders affecting children due to which they are frequently referred to clinics for their behavioral problems. Adding to their behavioral problems, many children with ADHD also have socialization with their parents, siblings and teachers. The long-lasting nature of ADHD easily results in social isolation. Thus, many children and adults with ADHD make few friends, even though they may desperately want to be liked. This can establish a vicious cycle in which they attempt to make new friends by latching onto people, with the least chance for interaction with others. It seems that play therapy could reduce behavioral problems and improve social skills of children with ADHD. The purpose of the present study was to investigate the efficacy of play therapy, based on the cognitive-behavioral model, on the behavioral problems and social skills of pre-school children with attention deficit hyperactivity disorder.
Materials andamp; Methods A semi-experimental study with pre-test and post-test design was conducted with 30 male participants, aged 5andamp;ndash;6 years. These participants with ADHD were selected using an available method from the pre-school centers of Aran and Bidgol cities. The participants were divided into experimental and control groups, each group consisting of 15 children. The experimental group received 12 sessions of play therapy based on the cognitive-behavioral model while the control group did not have any sessions. The experiments were conducted using the Rutter child behavior questionnaire for parents (1975) and social skills rating scale of Gresham and Elliott (1990). Problem behavior questionnaires were completed by parents, and social skills rating scale was completed by teachers for all subjects during pre-test and post-test. Data collected before and after the training sessions were analyzed by multivariate analysis of covariance (MANCOVA) using the SPSS software V. 23.
Results Normality of variables and contingency of variance and covariance assumptions were tested. The Kolmogorov-Smirnov test showed that all variables were normal (Pandgt;0.05). The Box test confirmed the contingency of variance-covariance assumption. The results of MANCOVA showed that play therapy based on the cognitive-behavioral model had a significant effect on the behavioral problems and social skills of children with attention deficit hyperactivity disorder (Pandlt;0.0001). It also had a significant effect on all the subscales of behavioral problems (aggression and hyperactivity, anxiety and depression, social maladjustment, antisocial behaviors, and attention shortage) and social skills (cooperation, self-assertiveness, and self-control) (Pandlt;0.0001) in these children. It can be stated that according to Eta square, 70%, 51%, 62%, 66%, 68%, and 67% of variations in components such as aggression and hyperactivity, anxiety and depression, social maladjustment, antisocial behaviors, antisocial behaviors, attention shortage, and behavioral problems, respectively, can be explained by the subjectsandamp;rsquo; participation in the play therapy program. Also, according to Eta square, 69%, 58%, 52%, and 61% of variations in components such as cooperation, self-assertiveness, self-control, and social skills respectively, can be explained by the subjectsandamp;rsquo; participation in the play therapy.
Conclusion Play therapy based on the cognitive-behavioral model can reduce behavioral problems and improve the social skills of children with attention deficit hyperactivity disorder. It is recommended that serious attention be paid while planning play therapy for children.
