پايش تغييرات زماني- مكاني شاخص‌هاي مؤثر بيابان‌زايي مناطق خشك جنوب خراسان رضوي

بيابان‌زايي يكي از پيچيده‌ترين تهديدهاي محيط‌زيست با اثرات منفي اقتصادي- اجتماعي است كه باگذشت زمان نقش فزاينده‌اي درشدت تخريب زمين دارد. هدف از اين تحقيق پايش تغييرات مكاني و زماني عوامل مؤثر در بيابان‌زايي مناطق جنوبي استان خراسان رضوي است. داده‌هاي اوليه شامل پارامترهاي اقليمي، پوشش‌گياهي، زمين‌شناسي، خاك‌شناسي، آب‌هاي زيرزميني و سطحي، كشاورزي و اطلاعات اقتصادي-اجتماعي پس از جمع‌آوري، به محيط GIS معرفي و نقشه واحدكاري ژئوبيوفاسيس تهيه شد. سپس با استفاده از مدل ايراني IMDPA شدت بيابان‌زايي محاسبه و عوامل مؤثر در بيابان‌زايي منطقه تعيين گرديد. ارزيابي تغييرات زماني و مكاني معيارها و شاخص‌هاي مؤثر نيز بر اساس داده‌ها، نقشه‌هاي موجود، نظرات كارشناسي و بررسي تصاوير ماهواره‌اي انجام شد. نتايج ارزيابي شدت خطر بيابان‌زايي با مدل IMDPA نشان داد كه منطقه در دو كلاس متوسط و شديد به ترتيب به مقدار 22 و 77 درصد قرار دارد. پايش دوره‌اي شاخص‌‌هاي مؤثر بيابان‌زايي نيز نشان داد كه كمبود بارش در مدت 25 سال گذشته 1388-1363، باعث افزايش خشكي و خشك‌سالي در تمامي منطقه شده است. بررسي تغييرات كاربري اراضي نيز در مدت 10 سال 1390-1380، بيانگر كاهش 6 درصدي سطح اراضي مرتعي و افزايش سطح اراضي كشاورزي بوده كه دليل اصلي آن افزايش 1.5 درصدي نرخ رشد جمعيت در مدت سال‌هاي 1390-1365 مي‌باشد. برداشت بيش‌ازحد از سفره‌هاي آب زيرزميني نيز باعث افت 10 درصد سطح آب در چاه‌ها شده كه نتيجه آن افزايش شوري در اراضي و همچنين تشديد فرسايش بادي در بيش از 93 درصد منطقه بوده است.