كاربرد تفكر انتقادي و مولفه‌هاي آن در ادبيات قرآني

Application of Critical Thinking and its Components in the Quranic Literature

تفكر انتقادي، از مفاهيم علمي جديدي است كه در قرن اخير مورد توجه قرار گرفته است. قرآن نيز به فرايندهاي ذهني با عبارات مختلفي پرداخته و به آنها توجه داشته است. سوالي كه در اين موضوع وجود دارد، اين است كه كاربرد مفهوم تفكر انتقادي و عناصر (يا مولفه‌هاي) آن در ادبيات قرآني چگونه است. پژوهش حاضر اين هدف را دنبال مي‌كند كه تفكر انتقادي چه جايگاهي را در ادبيات قرآني به خود اختصاص داده است. اين پژوهش با روش تحليل محتوا، با بررسي آيات قرآن در مورد فرايندهاي ذهني، تناسب تفكر انتقادي با مفاهيم قرآني را بررسي كرده است. در قرآن، مفهومي كه دقيقاً همه عناصر تفكر انتقادي را دربرداشته باشد، وجود ندارد، اما مولفه‌هاي تفكر انتقادي به‌صورت جداگانه در قرآن مطرح شده‌اند. ريشه‌هاي لغوي «فقه»، «نبط»، «حجج» و «نظر» با مولفه استنتاج و استنباط تفكر انتقادي در ارتباط‌اند و ريشه‌هاي لغوي «حكم» و «قضي»، تناسب معنايي نزديكي با مولفه ارزيابي، قضاوت و سنجش تفكر انتقادي دارند.

Critical thinking is a new scientific concept that has taken into consideration in the current century.The importance of critical thinking is such that some have considered it as one of the main goals of education. The holy Qurʹan also has paid attention to mental processes in many cases with different expressions. The question that arises is that, what are the applications of the concept of critical thinking and its elements (or components) in the Qurʹanic literature. Using an analytical method and referring to Quranic verses this research seeks to study the position of the critical thinking and its coordination with Quranic concepts. There is not a certain concept that contains the whole elements of critical thinking, but the components of critical thinking are mentioned separately in the holy Qurʹan. The root words "fiq" jurisprudence, "nabata" deriving, "hajaja" argument and "nadar" opinion related to the component of inference and derivation of critical thinking, and the root words "hukm" verdict and "qada" judgment have a close semantic coordination with the component of the evaluation, judgment, and comparison of critical thinking.