رابطه حكمت و علم الهي از منظر كلام اسلامي

The Relationship between Divine Wisdom and Knowledge from the Perspective of Islamic Theology

صفات خداوند در مباحث اعتقادي از جايگاه ويژه و اهميت خاصي برخوردار است. يكي از مسايلي كه در اين زمينه مطرح است، ارتباط بين صفات الهي است. انواع متفاوتي از رابطه بين صفات الهي مي‌تواند مطمح‌نظر قرار گيرد. گاهي اين ارتباط به اين صورت است كه با استفاده از يك صفت، بر وجود صفتي ديگر استدلال مي‌شود. متكلمان بر اين باورند كه بين صفت «حكمت» و «علم» الهي چنين رابطه‌اي وجود دارد و از صفت «حكمت» براي اثبات صفت «علم» در خداوند بهره مي‌‌گيرند. در اين نوشتار، ضمن آشنايي با استدلال متكلمان و پاسخ آنها به اشكلات واردشده بر استدلال، ميزان موفقيت آنها در نشان دادن چنين رابطه‌اي بين حكمت و علم الهي بررسي مي‌شود. بدين منظور، از روش اسنادي و شيوه تحليلي استفاده شده است. به نظر مي‌رسد متكلمان در كلام سنتي نمي‌توانند با موفقيت كامل، چنين رابطه‌اي را نشان دهند و استدلال آنها براي نشان اثبات علم الهي از طريق حكمت موفق نيست.

Godʹs attributes are of particular importance in doctrinal discussions. An issue that arises in this regard is the relationship between divine attributes. Different types of relationship can be considered between divine attributes. Sometimes this relationship is such that an attribute can be used as a reason for the existence of another attribute. Theologians believe that the relationship between the attributes of divine "wisdom" and " knowledge" is of this kind, and they use the attribute of "wisdom" to prove the attribute of "knowledge" in God. While addressing the theologians’ arguments and their response to the flaws highlighted in their reasoning, this paper examines their success in showing such a relationship between divine wisdom and knowledge. For this purpose, the "library-based" and "analytical" methods have been used. It seems that in traditional theology, theologians cannot prove such a relationship with complete success, and their argument does not succeed in proving divine knowledge through divine wisdom.