واكاوي معناي «عقل سليم» از منظر علامه طباطبايي

The Worldly Reflection of Man’s Bad Deeds in Narrations

عقل و ‌عقلانيت همواره ‌در بستر تاريخ بشري، از ارزش و اعتبار خاصي برخوردار بوده است؛ اما آنچه محل اختلاف آرا و همچنين توجه انديشمندان است ويژگي‌ها و مختصات عقل سليم است؛ زيرا اگر عقل با سلامت فطرت همراه نباشد، بيش از آنكه مفيد و ارزشمند باشد، عاملي براي اضمحلال و ويرانگري محسوب مي‌شود. از سوي ديگر، علامه طباطبايي يكي از ‌بزرگ‌ترين حكيمان متاله قرن اخير به‌شمار مي‌رود. بنابراين، تبيين آرا ايشان از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. بدين‌روي اين مقاله در پي آن است كه از منظر اين شخصيت ممتاز، به اين سوال پاسخ دهد كه شروط و موانع دستيابي به عقل ‌سليم ‌چيست؟ بدين منظور، ابتدا به واكاوي معناي لغوي و اصطلاحي «عقل» در آثار علامه طباطبايي همت ‌گمارده و سپس به شروط دستيابي به عقل سليم از منظر ايشان، با تفكيك شرط لازم و شرط كمال، و همچنين به موانع دستيابي به عقل سليم ‌و پايبندي به نتايج آن پرداخته است. نتايج اين مقاله نشان مي‌دهد كه از منظر علامه، رعايت اصول منطقي، شرط لازم؛ و رعايت تقوا، عمل به علم قبلي و همچنين ورود در ولايت‌ الهي جزو شروط كمال براي دستيابي‌ به عقل سليم است. طغيان غرايز، پيروي‌ از گمان و همچنين تقليد بدون پشتوانه عقلي به عنوان مهم‌ترين مانع براي دستيابي به عقل سليم، و پيروي ازهواي نفس‌ و تسلط قوه واهمه عواملي براي عدم پايبندي به نتايج عقل سليم محسوب مي‌شود.

Many verses and narratives have highlighted the effect of man’s actions on natural events and the worldly reflections of those acts. This impact can be examined through a variety of ethical, educational, andontological approaches. Using an ontological approach, this research investigates the existential relationship between man’s bad deeds and natural disasters with respect to narrations. Using the traditional method, the effect of the human’s optional actions on natural disasters is proved as particular affirmative proposition; that is, human actions requires the occurrence of some natural events, although some traditions also indicate the complete causality of some acts in relation to their outcomes.