مقايسه ويژگيهاي تشريحي و بافت شناسي اندام وومرونازال در دو مار غيرسمي Eirenis collaris و Typhlops vermicularis

Comparison of anatomical and histological characteristics of vomeronasal organ in two non-venomous snakes Eirenis collaris and Typhlops vermicularis

اندام وومرونازال در مارها از نمو بسياري برخوردار است و در جفت يابي و شكار صيد نقش دارد. براي پي بردن به ويژگيهاي هيستومورفومتري اين ساختار تعداد 5 نمونه از گونه Eirenis collaris و 6 نمونه از گونه Typhlops vermicularis، از زيستگاه طبيعي جمع آوري شدند. پس از مطالعات بيومتري و تشريحي، تنها سر مارها براي مطالعات بافت شناسي آماده گرديدند. بررسيهاي تشريحي و بافتي نشان داد كه در اين گونه ها اندام وومرونازال شامل يك جفت ساختار لوله-مانند است كه در سقف دهان و زير حفره بيني قرار مي گيرد و از طريق كانالي در كام با حفره دهاني در ارتباط است ولي هيچ ارتباطي بين آن و حفره بيني ديده نمي شود. ديواره اين اندام توسط سه نوع اپي تليوم (حسي، غيرحسي و بينابيني) مفروش مي گردد. با وجود تشابهات بسياري كه بين اندام وومرونازال اين دو گونه مشاهده شد تفاوت هايي نيز بين آنها وجود دارد. ابتدا اينكه اندازه اين اندام در E. collaris بزرگتر بوده و برخلاف گونه T. vermicularis غضروف تيغه بيني در كپسول اين اندام مشاركت نمي كند. همچنين اپي تليوم حسي در E. collaris از تعداد لايه هاي سلولي بيشتري تشكيل مي شود و مرز مشخصي بين سلولهاي راسي و زيرين وجود دارد. به علاوه، اپي تليوم غيرحسي روي جسم قارچي در هر دو گونه مژه دار ولي در E. collaris از نوع مكعبي مطبق و در T. vermicularisاستوانه اي ساده است. بطور كلي، اين تحقيق نشان داد كه اندام وومرونازال در E. collaris از نمو بيشتري از همتاي خود در T.vermicularis دارد كه اين تفاوت در سبك زندگي آنها نيز منعكس مي گردد.

In snakes Vomeronasal organ (VNO) is a well-developed organ involved in both mating and hunting. To investigate histomorphometry on this organ, 5 individuals of Eirenis collaris and 6 specimens of Typhlops vermicularis were collected from their natural habitats. Following biometrical and anatomical examinations, only the head of specimens were processed for histological assessments. Based on our studies, it was found that as other snakes, in these species the VNO is a tubular structure located at the roof of the oral cavity just beneath the nasal cavity. This organ through a canal opens to the oral cavity but there is no connection between the VNO and the nasal cavity. Histologically, the wall of VNO is covered with three epithelia (sensory, non-sensory and intermediary). Despite many similarities, some differences were also found between E. collaris and T. vermicularis. In addition to a lager size of the VNO in E. collaris than T. vermicularis, the nasal septum in E. collaris does not participate in the capsule surrounding the organ. In addition, the sensory epithelium in T. vermicularis is thinner than the same epithelium in E. collaris where there is a distinct boundary between columnar apical cells and underlying cells. Moreover, the epithelium covering the mushroom body is a ciliated columnar in T. vermicularis but this tissue is ciliated stratified cuboidal in E. collaris. In general, this study showed the VNO in E. collaris is more developed than its corresponding organ in T. vermicularis and this difference is also reflected in their living manner.