نگاهي تازه به سبك غزلسُرايي حافظ و طبقه بندي موضوعي غزلها

A New Look at the Style of Hafiz’s Sonnet and the Categorization of the Subject of Sonnets

يكي از ويژگيهاي ذاتي شعر حافظ، كه در اغلب غزلهاي ديوان به چشم ميخورد، گسستگي و عدم پيوند صريح در ظاهر ابيات است؛ خصيصه اي كه سبب شده است تا برخي حافظ پژوهان، رأي بر استقلال ابيات، در غزلهاي حافظانه صادر كنند. اين در حالي است كه بررسي دقيق و موشكافانه اشعار خواجه و كشف ارتباط دروني ميان «لفظ» و «معني» آنها، بيانگر پيوستگي و اتصال عميق ابيات با يكديگر است. مطالعه روابط بين اجزاي متن و آشكار ساختن ضوابط و قواعد كلي حاكم بر «فرم» و «ساختار» غزلها، ميتواند تا حد مطلوبي، فرضيه گسسته نمايي در شعر حافظ را ابطال نمايد. مقاله حاضر، ضمن گونه شناسي و دسته بندي موضوعي 486 غزل ديوان - مطابق طبع و تصحيح استاد خانلري - و ارائه يازده طبقه مختلف از غزلها، بر آن است تا با بررسي و مقايسه سبك و ساختار دو گونه عاشقانه و ستايشي (مدحي)، نشان دهد هر كدام از گونه هاي غزل حافظ، با پيروي از الگويي خاص، كه در ذهن شاعر نقش ميبسته است، سروده شده اند؛ اين الگوها، ضمن تفاوتهاي عديده با همديگر، در ذات خود داراي اجزا و پاره هاي به هم پيوسته اند.

In most of Hafiz sonnet a seeming incoherence and lack of connection in lines of poetry has been observed and considered as one of the innate characteristics of Hafiz sonnets. A feature which made some researchers of Hafiz studies believe in line's independency. While his poems show their coherence and line's deep connections under a precise and careful analysis and also discovering inter-textual relation in literal and conceptual lines proves the coherence. Studying connection and representing general rules over sonnets' "Form" and "Structure" can satisfactorily reject the hypothesis of the apparent incoherence in Hafiz poems. The present research not only represents a scientific study of genres on 486 sonnets based on Khanlari publication which results in defining 11 different forms of sonnets, but also analyzing and comparing structure and form in both genres of romantic and hymn is going to show that each sonnet by Hafiz has been composed by utilizing particular patterns which were initiated in poet's mind. These patterns contain numerous differences to each other, and also have connected components and fragments in their essence.