الگوي ديني- تاريخي متون فارسي- عبري به مثابه ادبيات عامه

ادبيات فارسي- يهودي يا فارسي- عبري يكي از انواع ناشناخته ادبي در ايران است و اگرچه از نظر موضوع، ديني است؛ اما به صورت كلي در حوزه ادبيات عامه قرار مي گيرد. به نظر مي رسد يكي از دلايل اين امر وجود الگويي در كتاب هاي مقدس يهود، مانند تلمود و ميدراش، است كه بنابر آن مي توان با استفاده از منابع شفاهي و ادبيات عامه روايات رسمي مذهبي و تاريخي را تكميل و حتي تاليف كرد. به اين ترتيب، در منابع مذكور باورهاي عامه در كنار باورهاي رسمي قرار مي گيرند و الگويي مركب از گزاره هاي رسمي و عامه را شكل مي دهند. به همين دليل سنت شفاهي و ادبيات عامه در منابع مذهبي عبراني، اهميت بسيار دارد و قابل استناد است. در اين مقاله چگونگي شكل گيري الگوي پيش گفته بررسي مي شود؛ زيرا همين الگو در متون متاخر عبراني (يهودي)، ازجمله فارسي- يهودي، نيز پي گرفته مي شود؛ از اين رو، اين متون تركيبي از گزاره هاي رسمي و عامه است. در اين متون نيز روايت هاي رسمي با روايت هاي عامه ايراني و غيرايراني تركيب مي شود. به همين دليل پژوهش درباره ادبيات عامه فارسي بدون بررسي اين متون كه حجم بسيار زيادي هم دارند، ناقص و ابتر است.