تحليل ماهيت قراردادهاي بالادستي صنعت نفت از منظر فقه اماميه

Analyzing the Nature of Upstream Oil Contracts from Shia Islamic Jurisprudence Point of View

صنعت نفت ايران براي توسعه، نياز به جذب سرمايه‌گذاري و تكنولوژي دارد؛ اين مهم نيز از طريق قراردادهاي بالادستي حاصل مي‌شود. در طول تاريخ بيش از 100 ساله صنعت نفت كشور شاهد بكارگيري قراردادهاي مختلفي در اين حوزه بوده‌ايم. تطابق ماهيت اين قراردادها با مباني شرعي يكي از مهم‌ترين ملاك‌هاي استفاده ‌و بكارگيري قراردادها در جمهوري اسلامي ايران است. موافقت‌نامه‌هاي نفتي به دو گروه امتيازي و قراردادي تقسيم مي‌شوند. قراردادهاي بالادستي صنعت نفت به دو گروه اصلي خدماتي و مشاركت در توليد تقسيم مي‌شوند. تعهد به نتيجه (تحمل ريسك‌ها و مخاطرات عدم اكتشاف) و تسهيم منافع (بازپرداخت هزينه‌ها و تأمين سود مناسب براي پيمانكار با تخصيص بخشي از توليد ميدان) اركان اصلي قراردادهاي نفتي بوده و تفاوت اصلي ميان قراردادهاي خدماتي و مشاركت در توليد در نحوه جبران خدمات پيمانكار است كه در قراردادهاي خدماتي به صورت نقدي و در قراردادهاي مشاركت در توليد به صورت حصه‌اي از نفت توليدي پرداخت مي‌شود. با تحليل و تطبيق قراردادهاي نفتي با نهادهاي جعاله، اجاره، مضاربه و شركت به اين نتيجه رسيديم كه ماهيت هر دو قرارداد خدماتي و مشاركت در توليد با نهاد فقهي جعاله خاص انطباق دارد. از اين رهگذر قراردادهاي بيع متقابل (به‌عنوان قراردادي مركب از يك قرارداد خدمت و يك قرارداد بلندمدت فروش نفت خام) و قرارداد جديد نفتي ايران (IPC) مورد تحليل و بررسي قرار گرفته‌اند.

Iranian petroleum industry is in need of attracting investment and technology. This important issue is done through upstream contracts. In more than 100 years history of Iran’s oil, different sorts of contracts have been used. Compliance with Shariah is one of the most important criterions for using these contracts in Islamic Republic of Iran. Upstream contracts divide into two main branches naming service contracts and production sharing contracts. Commitments to outcome (bearing the risks of failing in exploration) and profit sharing (costs recovery and profit oil sharing) are the pillars of oil contracts and the main difference between service contracts and production sharing contracts is the way of compensation of operator which is in cash in service contracts and in kind in production sharing contracts. Conducting comparative analysis between oil contracts and some jurisprudential institutions we found that both service contracts and production sharing contracts are compliant with specific Ju'alah. Meanwhile, we have analyzed Buy-Back contracts (along with Long term crude oil sale agreement) and Iran Petroleum Contract.