سيمرغ در ادبيات عاميانه ايران

سيمرغ مشهورترين پرنده اساطيري ايران است كه نامش در داستان ها با زال و سرنوشت او و خاندانش پيوند خورده است. او در شاهنامه و آثار هم سنگ با آن در نقش حكيمي رازآگاه كه از اسرار قدسي با خبر است ظاهر مي شود، ولي در اغلب متون پس از شاهنامه، خصوصاً در متون حماسي اين نقش قدسي و روحاني كم رنگ شده و نقش هاي محسوس و ظاهري جاي آنها را مي گيرد. ادبيات عاميانه ايران نيز يكي از بخش هايي است كه نام و شخصيت سيمرغ در آن به صورت هاي گوناگون منعكس شده، اما تاكنون كمتر بدان توجه شده است. به همين جهت نويسنده در اين پژوهش بر آن شد تا با بررسي شخصيت سيمرغ در آثار داستاني ادب عامه ويژگي هاي اين پرنده اساطيري را يافته و تفاوت هاي آن را با ادب رسمي نشان دهد؛ كه نتيجه پژوهش نشان مي دهد او در آثار حماسي ويژگي هاي متفاوت و گاه متضادي دارد. سيمرغ ديگر آن پرنده اساطيري و باشكوه قبلي نيست، بلكه عابدي دائم الذكر است كه فكر مي كند درخواست زال و خاندانش فرصت عبادت خداوند را از او مي گيرد، با اين وجود در حوادث زيادي وارد مي شود، زيرا پهلوانان نيز پهلوانان قبلي نيستند و نه در بزنگاههاي حوادث و مشكلات فراانساني و لاينحل، بلكه براي هر كاري دست به دامان سيمرغ مي شوند. در ساير آثار مربوط به ادب عامه نيز، اسطوره سيمرغ همچون آينه اي است كه دگرگوني نوع تفكر فارسي زباناني را منعكس مي كند كه اين اسطوره را در داستان هاي خود بازگو كرده اند.