مقايسه و تحليل بن مايه هاي داستان «طاهر و زهره» در روايت هاي تركمن و آذربايجان

اساطير مكتوم در داستان هاي ملل، بيانگر هويت تاريخي اقوام مي باشند. يكي از داستان هاي اسطوره اي كه در ايران، بالكان، قبرس، تركيه، آذربايجان، اران و... رواج زيادي داشته است و هنوز هم در مراسم عروسي توسط «عاشيق ها» نقل مي شود، داستان «طاهر و زهره» است. تصوير صف كشي عشق در برابر كينه، وفا در برابر پيمان شكني و توطئه، تجدد در برابر سنت گرايي و خواستن و تلاش در برابر عناد و ممانعت. اين داستان كه چون ديگر داستان هاي «عاشيقلار» تركيبي از نظم و نثر است از نظر تنوع بن مايه ها بسيار غني است. در روايت هاي مختلف اين داستان همانند ديگر داستان هاي شفاهي، تفاوت هايي وجود دارد كه اين تفاوت ها زاييده تاريخ، فرهنگ، اجتماع و سبك زندگي قوم راوي داستان است. در روايت هاي تركمن و آذربايجان دربارة خانواده، تولد، نام گذاري، تعليم، عاشق شدن، و ديدارهاي قهرمانان و نيز ممانعت از ازدواج عشاق ، به غربت رفتن و بازگشت قهرمان، تشابهات زيادي ديده مي شود. اما تفاوت عمدة دو داستان يكي در اپيزود ماهيم و چندهمسري است كه در روايت تركمن هست، ولي در روايت آذربايجان وجود ندارد؛ ديگري در لشكركشي زنان (آنالار قوشونو) در روايت آذربايجان است كه عشّاق را به وصال مي رساند و بدانديش را اگرچه پدر زهره باشد، به جزاي خود مي رساند. با توجه به اينكه در ايران هيچگونه تحقيقي در اين زمينه صورت نگرفته است، اين مقاله بن مايه هاي داستان را در روايت هاي تركمن و آذربايجان با نيم نگاهي به روايت هاي قبرس و كوموك- بررسي مي كند.