شگردهاي هيچانه هاي كودكانه در ادبيات عامه ي ايران

هيچانه ها گونه اي از ادبيات كودك به شمار مي روند كه در گذر زمان نه ارزش خود را از دست داده اند و نه به فراموشي سپرده شده اند و همواره لذت بخش و شادي آفرين بوده اند. به راستي اسباب ماندگاري آنها در چيست كه اينگونه جاودانه شده اند و هرگز كهنگي اي در آنها حس نمي شود و با همه ي نسل ها و سنين مختلف ارتباط برقرار مي كنند؟ پژوهش پيش رو به معرفي هيچانه هاي فارسي و بررسي ويژگي ها و شگردهاي اين گونه ي ادبي كه موجب پايداري، جذابيت و فراگيري آنها در ميان كودكان شده است، مي پردازد. اين پژوهش، كيفي است و در آن از تلفيق روش تحليل محتواي قياسي - استقرايي ميرينگ (2000) استفاده شده است. براي اين كار در شاخه ي شعر، نمونه هاي عاميانه از ميان ترانه هاي بچه ها در كتاب فرهنگ عاميانه ي مردم ايران (1346) انتخاب شده است و در شاخه ي داستان نيز آن دسته از افسانه هاي عاميانه ي طبقه بندي شده از سوي خسرونژاد (1389) كه در بررسي پژوهشگر با ويژگي هاي هيچاني هم خواني داشته اند، به كار گرفته شده است. بررسي ها نشان داد كه هيچانه هاي فارسي بيشتر در بند فرم و ساختار زباني هستند. همچنين هيچانه ها چه داستان و چه شعر، بنيادي ترين و ابتدايي ترين ويژگي هاي شعر كودك را كه در سازه هاي زبان و موسيقي نهفته است به همراه دارند. چراكه بهترين شيوه ي ارتباط زباني با مخاطب خردسال، بهره گيري از موسيقي است. ويژگي برجسته ي داستان هاي هيچاني نيز همين نزديكي و آميختگي آنها با زبان شعري است. مي توان گفت هيچانه ها الفباي شعر كودك هستند در نگاهي كلي به شعرها و داستان هاي مورد بررسي مي توان آنها را از نظر كيفيت هيچانگي، درجه بندي و به دسته هاي زبان ْهيچاني، معناهيچاني و هيچانه ي محض تقسيم نمود