كليدواژه :
تغييرات كاربري اراضي , توسعه شهري صنعتي , مدل IMDPA , معيار تكنوژنيك , بيابان‌زايي
چكيده فارسي :
گسترش شهرنشيني همواره مسايل متنوع و گسترده‌اي را به‌دنبال داشته است كه تغييرات وسيع در الگوي كاربري زمين مهم‌ترين اثر آن است. كاهش توان اكولوژيكي و بيولوژيكي زمين يكي از آثار منفي تغييرات كاربري اراضي است كه از آن، با عنوان عامل بيابان‌زايي نيز ياد مي‌شود. در اين پژوهش، براي تعيين شدت بيابان‌زايي ناشي از توسعه شهري در محدوده شهر مشهد، از روش ايراني IMDPA استفاده شد. در گام اول، نقشه كاربري اراضي اين محدوده در پنج دهه 40، 60، 70، 80، 90 تهيه شد كه منابع مورد استفاده براي تهيه نقشه كاربري اراضي به‌ترتيب دهه‌هاي ذكرشده، عكس‌هاي هوايي با مقياس 1:20000، نقشه‌هاي توپوگرافي با مقياس 1:50000، لايه‌هاي توپوگرافي با مقياس 1:20000، تصاوير ماهواره‌اي Landsat -7 ETM+ و جديدترين تصاوير ماهواره‌اي Google Earth بوده است. سپس با استفاده از معيار تكنوژنيك مدل IMDPA، وزن‌دهي به شاخص‌هاي اين معيار (نسبت اراضي مسكوني و صنعتي به باغي زراعي، نسبت اراضي مسكوني و صنعتي به مرتعي و جنگلي، نسبت تراكم جاده به سطوح شهري، ميزان فضاي سبز به‌ازاي هر نفر) انجام شد و در انتها از ميانگين هندسي شاخص‌ها، شدت بيابان‌زدايي در پنج دهه از دهه 40 تا 90 مشخص و موثرترين عامل بيابان‌زايي شناسايي گرديد. نتايج نشان مي‌دهد كه در دهه 40، پايين بودن سرانه فضاي سبز و كاهش اراضي مرتعي به‌ترتيب مهم‌ترين عوامل بيابان‌زايي در شهر مشهد است. در دهه‌هاي 60، 70 و 80 اصلي‌ترين عوامل بيابان‌زايي، كاهش اراضي مرتعي، كاهش سرانه فضاي سبز شهري و كاهش اراضي زراعي است. در دهه 90، اصلي‌ترين عامل، كاهش اراضي مرتعي و سپس كاهش اراضي زراعي و سرانه فضاي سبز است. در هر پنج دهه، عامل تراكم جاده‌اي در دامنه امتياز كم در مدل قرار گرفت كه از تاثير اين عامل در بيابان‌زايي شهر مشهد مي‌توان چشم‌پوشي كرد.
چكيده لاتين :
Urbanization lead a wide variety of difficulties that changes in the pattern of land use is the major consequence. One of the outcome of land use changes is ecological and biological capacity reduction or desertification. In this study, for determine of desertification due to urban development within the city of Mashhad, was used Iranian mothod (IMDPA). The land use map of this area was prepared in five decades, 40, 60, 70, 80, 90. The sources used to prepare the land use map includes, Aerial photos with scale 1: 20000, topographic maps with scale 1: 50000, digital topographic layers with scale 1: 20000, Landsat -7 ETM + Satellite images and the latest images of Google Earth. Using technogecic criterion in IMDPA mothod, weighting the indicators of this criterion was carried out. The severity of desertification in the five decades was determined by geometric mean of indicators numerical values. The results show that in the 40s, the low per capita green space and reducing of rangeland, in the decade of 60, 70 and 80, rangeland and agricultural land reduction and reducing per capita urban green were the most important indicators of Technogenic desertification. In the 90s, reduction of arable land, rangeland and per capita green space are the major indicators of desertification. In the five decades desertification intensity of the road congestion indicator was evaluated low, therefore the impact of it can be ignored on desertification of Mashhad.
