كليدواژه :
ايران , بارش , روند , GPCC , من‌ـ‌كندال , واكاوي مكاني‌‌ـ‌زماني
چكيده فارسي :
در اين پژوهش، به‌منظور واكاوي تغييرات مكاني و زماني بارش ايران، از داده‌هاي پايگاه داده GPCC كه داراي تفكيك مكاني 0/5 * 0/5 درجه است، در يك دوره 40 ساله (1974ـ2013) استفاده شده است. نخست براي تحليل مكاني بارش، از داده‌هاي استخراج‌شده از اين فراورده بارشي ميانگينِ سالانه، فصلي و ماهانه تهيه و سپس با روش IDW در نرم‌افزار GIS، 17 نقشه ميانگين براي بارش توليد شد. براي بررسي زماني بارش با استفاده از ميانگين وزني داده‌هاي بارش، 17 نمودار سري زماني تهيه و معناداري روند سري‌هاي زماني نيز از طريق آزمون ناپارامتري من‌ـ‌كندال در سطح 95 درصد آزمون شد. نتايج پژوهش نشان داد كه ميانگين بارش ياخته‌اي كشور 255/22 ميلي‌متر است. بيشينه بارش در سواحل و كرانه‌هاي غربي درياي خزر و ارتفاعات زاگرس و كمينه بارش عمدتاً در بخش‌هاي مركزي و شرقي و جنوب شرقي كشور مشاهده مي‌شود. در عين حال، هرچه از سمت شمال، شمال غرب و غرب كشور به‌سمت بخش‌هاي مركزي، شرقي و جنوبي پيش رويم، از ميزان بارش سالانه نيز كاسته مي‌شود. فصل زمستان با ميانگين ياخته‌اي بارش 79/6 ميلي‌متر و فصل تابستان با ميانگين 11/5 ميلي‌متر، به‌ترتيب پربارش‌ترين و كم‌بارش‌ترين فصل‌هاي ايران هستند. بيشينه بارش فصل زمستان در كشور منطبق بر كرانه‌هاي غربي خزر و قلل ارتفاعات زاگرس در غرب كشور است. اين در حالي است كه كمينه بارش در اين فصل بخش‌هاي مركزي، شرقي و جنوبي كشور را دربرمي‌گيرد. واكاوي نقشه‌هاي ماهانه بارش ايران نيز حاكي از دو گروه زماني بارش است: ماه‌هاي نوامبر (آبان)، دسامبر (آذر)، ژانويه (دي)، فوريه (بهمن)، مارس (اسفند) و آوريل (فرودين) با ميانگين بارش بيش از 23/3 ميلي‌متر، پربارش‌ترين ماه‌هاي سال و ماه‌هاي مي (ارديبهشت)، ژوين (خرداد)، جولاي (تير)، آگوست (مرداد)، سپتامبر (شهريور) و اكتبر (مهر) كم‌بارش‌ترين ماه‌هاي سال هستند. در سري زماني بارش سالانه ايران در سطح اطمينان 95 درصد، بارش روندي معنادار و كاهشي از خود نشان مي‌دهد. در اين سري زماني، روند سالانه بارش در ايران از سال 1992 تا 2013 كاهشي است. در سري‌هاي زماني فصلي، فصل زمستان روندي معنادار و كاهشي دارد، ولي در فصول بهار و تابستان و پاييز، فرض وجود روند تاييد نشد. بررسي و تحليل روند بارش ايران در سري‌هاي زماني ماهانه نيز حكايت از فقدان معناداري در سطح اطمينان 95 درصد دارد.
چكيده لاتين :
In this research, for analysis the spatial- temporal changes of precipitation in Iran, the monthly data of GPCC data base in the spatial resolution of 0.5°×0.5° during 40 years period(1974- 2013) have been used. In order to analyze the spatial character of precipitation, the mean of annual, seasonal and monthly amounts of precipitation were prepared and then by applying IDW method in GIS, 17 average maps were produced. To examine the temporal trend of precipitation, first 17 graphs were prepared using the weighted amount of precipitation and then the trend was evaluated using Mann-Kendall nonparametric test at 0.95 level of significance. The results from this study indicated that the pixel based precipitation amount is 255.22 mm. the max of precipitation is located on the west shores of the Caspian sea and the highlands of Zagros and the min of precipitation is generally seen at the central, eastern and south-eastern extents of the country. The amount of precipitation is reduced by crossing from north, north-west and west toward central, eastern and southern regions. The winter and summer amounts of precipitation is 79.6 and 11.5 mm and these two seasons are regarded to be the wettest and driest seasons respectively. The max of winter precipitation is seen on the western shores and the peaks of Zagros Mountains while the min precipitation in this season is on the central, eastern and southern areas of the country. The analysis of monthly precipitation maps of the country revealed two temporal groups of precipitation: The months of November, December, February, March and April with the mean precipitation of 23.3 mm are considered the wettest months and the months of May, June, July, August, September and October are the driest months in the country. The examination of annual amounts of precipitation indicated a significant downward trend at 0.95 level of significance. From 1992 to 2013 it has been a decreasing trend in annual amount of precipitation in Iran. Only in winter there has been a significant downward trend and in none of the other seasons no meaningful trend was detected. The analysis of precipitation revealed no significant trend on monthly time series at the 0.95 level of significance.
