تحليل نشانه‌شناختي فيلم محمد رسول‌الله (ص)

"Semiotic Analysis of “Mohammad the Messenger of God

بازنمايي چهرۀ‌ اشخاص مقدس در آثار سينمايي از آغاز تاكنون، به انحاي گوناگوني صورت گرفته‌است. با تأمل بر سير تطور اين موضوع مي‌توان دريافت كه هم راستا با تغيير نگرش‌‌ها و رويكردهاي معنوي و عقلي توليدكنندگان اين آثار، جايگاه مقدسين نيز در منظر ايشان تغيير كرده و به‌تبع آن، بازنمايي چهره‌هاي مقدس در آثار سينمايي نيز دستخوش تغيير شده‌است. اكنون، با توجه به اقبال ملل مسلمان به توليد آثار سينمايي با مضامين ديني، نحوۀ بازنمايي پيامبران اديان توحيدي در آثار سينمايي اهميت خاصي يافته‌است؛ زيرا بر مبناي برخي ممنوعيت‌هاي مذهبي، بايد از هر نوع چهره‌پردازي، در خصوص پيامبر اسلام و معصومين (ع)، پرهيز شود. از همين‌رو است كه پرداختن به موضوع بازنمايي شخصيت‌هاي مقدس اسلامي در سينما كه تصويرپردازي مؤلفۀ اصلي آن است، با چالش‌هاي مهم و پيچيده‌اي روبه‌رو شده‌است. تأملي بر آثار سينمايي توليدشده در اين‌باره و بررسي ميزان تحقق تصويرپردازي متناسب با شأن معنوي بزرگان ديني، در عين پرهيز از نمايش مستقيم و كامل ايشان، مي‌تواند از موانع موجود در اين عرصه كاسته و مسير را براي توليد آثار سينمايي مبتني بر بازنمايي متناسب با شأن ملكوتي ايشان، هموار سازد. اين مقاله با مروري بر پيشينۀ موضوع تصويرپردازي از سيماي پيامبر اسلام (ص) در سينما به تحليل نشانه‌شناختي فيلم محمد رسول‌الله (ص)، به‌عنوان مهم‌ترين فيلم متمركز بر زندگي ايشان پرداخته‌است. تحليل نشانه‌شناختي صحنه‌هاي منتخب اين فيلم، بر اساس ادبيات نشانه‌شناسي، متن هر صحنه را در دو محور همنشيني و جانشيني بررسي مي‌كند تا از آن صحنه، رمزگشايي شود. بر اين اساس، نشان داده مي‌شود كه چگونه كارگردان اين فيلم، با استفاده از نمادها و رمزگان گوناگون، تمهيداتي را در نگارش فيلمنامه، نحوۀ تصويربرداري، استفادۀ نمادين از موسيقي و ... انديشيده‌است تا در عين بازنمايي وجود مقدس پيامبر اسلام با رويكردي تنزيه‌گرايانه، از ارائه تصويري جسماني از پيامبر اسلام (ص) پرهيز كند

Representation of images of holy personalities in movies has taken place in different ways from the beginning till now. Thinking about the evolution of this issue, it can be realized that in line with the change in attitudes and spiritual and rational approaches of producers of these works, the status of holy personalities has also changed in their viewpoints and consequently representation of holy figures in movies has undergone changes. At present with respect to the interest shown by Muslim nations in production of movies with religious themes, the mechanism of representing prophets of monotheistic religions in movies has been attached special importance because on the basis of certain religious prohibitions any kind of depiction of the Prophet of Islam (PBUH) and his infallible household should be avoided. For this reason, dealing with the issue of representing Islamic holy personalities in movies, where depicting them is the main factor, has faced important and complicated challenges. Scrutinizing the produced movies in this respect and reviewing the level of depiction made in them in proportion with the spiritual status of religious noblemen and simultaneously avoiding their direct and complete depiction can reduce obstacles existing in this field and pave the way for producing movies based on reproduction in proportion with their divine status. Reviewing the history of depiction of the image of Prophet of Islam (PBUH) in movies, this paper provides a semiotic analysis of “The Message: the Story of Islam” or “Mohammad, the Messenger of God” as the most important film that focuses on the prophet’s life. On the basis of semiotics literature, the semiotic analysis of chosen scenes of this film reviews each scene in the paradigmatic and syntagmatic axes in order to decode that scene. On this basis, it is shown how the director of the movie has devised provisions in writing the screenplay, the mechanism of filming and using music symbolically by applying various symbols and codes so that while representing the holy Prophet of Islam (PBUH) with a purifying approach he would avoid representing a physical image of the Prophet