تاثير خيزش‌هاي عربي خاورميانه بر الگوي روابط ايران و تركيه (2017-2011)

The effects of Arab uprisings on the relationship pattern between Iran and Turkey

جنبش‌هاي موسوم به بهار عربي تاثيرات قابل توجهي بر روابط كشورهاي منطقه ­اي و فرامنطقه ­اي داشته و سيال‌تر شدن ائتلاف‌ها و الگوهاي دوستي و دشمني در منطقه را موجب شده است. روابط ايران و تركيه به عنوان دو قدرت تاثيرگذار و پراهميت در منطقه خاورميانه نيز از تحولات اخير متاثر بوده است. اين دو كشور علاوه بر داشتن منابع سخت‌افزاري قدرت، داراي قدرت نرم قابل توجهي بوده و داعيه­دار رهبري و داشتن جايگاه الگويي در منطقه هستند. الگوي روابط ايران و تركيه پس از خيزش‌هاي عربي موضوعي پيچيده، چندلايه و سيال است كه از عوامل مختلفي متاثر بوده و در دوره‌هاي مختلف نمودهاي متفاوتي داشته است. اين پژوهش به دنبال آن است تا با مطالعه عوامل مختلف موثر بر روابط دو كشور پس از خيزش‌هاي عربي به اين پرسش پاسخ دهد كه خيزش‌هاي عربي چه تاثيري بر الگوي روابط ايران و تركيه داشته است؟ براي پاسخ به پرسش فوق از روش تحليلي توصيفي استفاده شده و روش گردآوري داده ­ها نيز كتابخانه ­اي است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه در ابتدا خيزش ­هاي عربي زمينه گسترش رقابت ايران و تركيه براي الهام ­بخشي در منطقه و نفوذ ژئوپليتيكي در عراق و سوريه را ايجاد نمود و با تقويت گفتمان فرقه‌گرايي مذهبي بر روابط دو كشور تاثيرات سويي نهاد، با اين حال روندهاي سيال تحولات و ائتلاف‌ها در منطقه به ويژه شكاف تركيه و آمريكا در بحران سوريه و نقش‌آفريني فعال روسيه كه موازنه قوا در منطقه را تغيير داد، در كنار منافع مشترك امنيتي و اقتصادي ميان ايران و تركيه، زمينه بازيابي روابط دو كشور را فراهم آورده است.

The Arab uprisings have had considerable effects on the relations between regional powers in a way that a more fluid and complicated pattern of friendship and animosity is seen in the Middle East. As two influential powers in the region, Iran and Turkey both claim to have the leadership role in the Middle East. The relationship between Iran and Turkey after the eruption of Arab uprisings has been a complicated and fluid issue affected by different and various factors in different times. The present paper is to answer the following question: how has the Arab spring affected the relationship pattern between Iran and Turkey? The findings illustrate that Iran- Turkey relations at first diminished due to the regional competition over Syria and the sectarian factors (Shia - Sunni rivalry) which became increasingly dominant in the region. Moreover, Iran and Turkey claimed that the Arab uprisings were inspired by their mode of governance and discourse. However, the influential role of Russia in the Syrian crisis, the cleavage between United States and Turkey over the Syrian regime and Kurds, and finally the common security and economic interests between Iran and Turkey which increasingly became evident led to the revival of the relationship between Iran and Turkey in away that they enhanced their cooperation in regional and mutual issues. The methodology of the research is descriptive analytical approach and the data collection method is library research.