بررسي روند تغييرات غلظت بنزن و تولوئن در هواي شهر يزد و پهنه بندي با استفاده از سامانه سيستم اطلاعات جغرافيايي

Ambient Variations of Benzene and Toluene in Yazd, Iran, Using Geographic Information System

سابقه و هدف: امروزه استفاده از بنزين بدون سرب در جهان روبه افزايش است. اين تركيب غني از تركيبات آلي اروماتيك سرطان زا مي باشد اين مطالعه با هدف پايش مكاني و زماني غلظت بنزن و تولوئن به عنوان تركيبات آلي فرار در هواي شهر يزد انجام گرفته است. مواد و روش ها: اين تحقيق در اوايل پاييز سال 1394 در ساعات اوليه صبح و ظهر انجام گرفت. نمونه برداري و سنجش بنزن- تولوئن طبق دستورالعمل 1501 NIOSH به صورت فعال و با استفاده از دستگاه GC-FID انجام شده است. از نرم افزار (Geographic Information Systems) GIS براي پهنه بندي استفاده گرديد. يافته ها: ميانگين غلظت بنزن و تولوئن در ساعات اوليه صبح 23 و 9/48 ميكروگرم بر مترمكعب و در ساعات اوليه ظهر 25 و 58 ميكروگرم بر مترمكعب به دست آمد كه نشان دهنده افزايش انتشارات در ساعات نزديك به ظهر بوده است. نسبت تولوئن به بنزن 1/3 تا 2/1 و 1/2 تا 3 بود كه نشانگر انتشار بنزن و تولوئن ناشي از ترافيك مي باشد. استنتاج: نتايج نشان داد مركز و جنوب شهر آلوده تر از شمال شهر بوده است. هم چنين روند تغييرات مكاني غلظت آلاينده ها بالا بود ولي روند تغييرات زماني پاييني داشته است و وجود همبستگي بين مقادير بنزن و تولوئن در ساعت هاي اوليه صبح و ظهر اين موضوع را تاييد نمود. منشائ انتشار بنزن و تولوئن هم با توجه به نسبت تولوئن به بنزن، ترافيك ناشي از تردد خودروها و ايستگاه هاي پمپ بنزين شناسايي شد.

Background and purpose: Today use of unleaded gasoline is increasing in the world which contain abundant amount of aromatic organic carcinogenic compounds. This study aimed at monitoring the temporal and spatial concentration of benzene and toluene as volatile organic compounds in ambient air in Yazd, Iran. Materials and methods: This research, was carried out in different hours of the morning and evening in early fall, 2015. Sampling and measurement of benzene - toluene was done according to 1501 NIOSH guidelines using active sampling and GC-FID. GIS software was used for zoning. Results: The mean concentrations of benzene and toluene in early and late morning-evening hours were 23 and 48.9 μg/m3, 25 and 58 μg/m3, respectively. These values indicates an increase in emissions in last hours of the morning. Also, toluene to benzene ratio (T/B) was 1.3 to 2.1 and 1.2 to 3, showing that benzene and toluene emissions were caused by traffic. Conclusion: The central and southern parts of Yazd were found to be more polluted then northern areas. Also, spatial variations of pollutant concentrations were high, but the temporal trend was low. The correlation between benzene and toluene values in early hours of morning and evening confirmed the temporal and spatial trend. According to T/B ratio, the main cause of benzene and toluene emissions were street traffics and gasoline stations.