تشيع و اتهام زندقه (عوامل انتساب زندقه به شيعيان)

شيعيان، با وجود دفاع معقول و منظم از شريعت اسلام و پايبندي به اصول و ارزش‌هاي آن، گاه از جانب مخالفان، به‌ويژه برخي از اهلسنت، در معرض تهديد و اتهامات گوناگون قرار ميگرفتند. يكي از مهمترين اين اتهامات، انتساب آنان به زندقه بود كه به مثابه ابزاري از جانب دشمنان براي حذف شيعيان به‌كار مي‌رفت. زندقه از جريان‌هاي پيش از اسلام در ايران بود كه در عصر اول عباسيان گسترش يافت و خلفا، گروه‌ها و شخصيت‌هاي مختلف، از آن به مثابه ابزاري براي از بين بردن مخالفان استفاده كردند و افراد بسياري به اين اتهام سركوب شدند كه شيعيان هم از جملة آنان بودند. رقابتهاي فرقهاي و ناتواني مخالفان در برابر شيعيان، مهمترين دليل اين اتهام‌افكني بود. البته در كنار آن بايد از رفتار و اعتقادات برخي فرقههاي منسوب به تشيع، مانند غاليان، صوفيان و قرامطه هم ياد كرد. عقايد و باورهاي ايشان، كه در بسياري از موارد با مخالفت شيعيان هم مواجه ميشد، دستاويز مخالفان قرار مي‌گرفت نه تنها اين گروهها، بلكه همة شيعيان، به اين بهانه متهم به كفر و زندقه مي‌شدند. اين نوشتار بر آن است تا دليل اين اتهام را بررسي و تبيين كند و به اين پرسش پاسخ دهد كه چرا شيعيان گرفتار اين اتهام شدند و چرا مخالفان از اين اتهام بر ضد شيعيان استفاده كردند؟