بررسي مضامين و نمادهاي شيعي در نگارة معراج پيامبر (ص) در نسخة فالنامة تهماسبي

هنرمندان نگارگر ايراني، همواره مضامين بلند و متعالي ديني، عرفاني، حكمي و ادبي را دست‌ماية خلق آثار گران‌بهاي خود قرار داده‌اند. مصورسازي موضوع و واقعة شگفت‌انگيز معراج پيامبر9 از اين نمونه‌هاست. اين واقعة حيرت‌آور و مهم، در ادوار گوناگون تخيل هنرمندان مسلمان نگارگر را به خود معطوف ساخته و حاصل آن، بازتاب‌هاي متفاوت و زيباي محتوايي و بصري اين رويداد در نگارگري بوده است. يكي از اين نمونه‌هاي برجسته و تأمل‌برانگيز، به‌تصوير كشيدن اين موضوع در نسخة فالنامة تهماسبي (حدوداً 957ق) است كه نسبت‌به ديگر نگاره‌هاي معراج، كمتر به آن پرداخته شده است. در اين مقاله، فلسفه و زمينة پيدايي اين نگاره و ويژگي‌هاي زيبايي‌شناسي و عناصر نمادين بي‌نظير آن، توصيف و تحليل شده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد نگارة معراج فالنامة تهماسبي كه در دورة اوج گرايش‌هاي مذهبي شاه‌تهماسب به تشيع توليد شده است، از نظر كيفيت و ويژگي‌هاي زيبايي‌شناسي و عناصر نمادين به‌كاررفته در آن، مانند قطع بزرگ نگاره و تأكيد بر امامت حضرت علي7 به گونه‌اي نمادين، داراي خصلتي يكه و ممتاز در مقايسه با ديگر معراج‌نامه‌ها بوده و به‌تمامي، بيانگر تأثير زمينه و فضاي فكري جامعه (گفتمان تشيع) و نقش بينش حاميان در توليد آثار و ظهور عناصر نمادين در آن‌هاست.