روش شناسي و تحليل ايدئولوژي در متون ارتباطي

Methodology and Ideology Analysis in Communicative Texts

اين مقاله ضمن آنكه يك متن روششناختي در حوزۀ تحليل ايدئولوژي در مطبوعات است، به چگونگي بازنمايي ايدئولوژي در متون ارتباطي مي‌پردازد تا ارتباط عناصر ساختاري ايدئولوژيك مطبوعاتي را به حوزۀ شناخت درآورد. پرسش اول اينكه متون ارتباطي چگونه از ساختار ايدئولوژيك موجود در جامعه تأثير مي‌پذيرند؟ و پرسش دوم اينكه آيا ارتباطي بين زبان در متون ارتباطي با ساختار ايدئولوژيك و بافت جامعه وجود دارد؟ چنين به نظر مي‌رسد كه در جامعۀ معاصر ايران براي مثال، تحليل در اينجا، ساختار مطبوعات تحت تأثير بافت سياسي، فرهنگي و اقتصادي جامعه قرار دارد؛ به نحوي كه تعامل ميان بافت و متون ارتباطي سبب استمرار نظام مطبوعاتي ايدئولوژيمدار شده است. ادعاي نظري ما اين است كه مطبوعات هر جامعه تحت تأثير نظام‌هاي ايدئولوژيك آن جامعه قرار گرفته و هويت پيدا ميكنند. به همين دليل در اين مقاله ابتدا مدلي نظري براي مطالعۀ ساختار ايدئولوژي ارائه ميشود؛ سپس نقش عناصر اين ساختار در تداوم و استمرار روابط ايدئولوژيك در مطبوعات به‌طور نظري بحث ميگردد. با توجه بهاينكه تا كنون روشي براي تحليل ايدئولوژي در مطالعات ارتباطي به‌صورت عملي ارائه نشده، در اين مقاله مدلي براي تحليل روابط ايدئولوژيك در مطبوعات ارائه ميشود. مقاله پيشنهاد ميكند كه اين مدل به عنوان مبنايي براي مطالعات بعدي ارتباطي براي رابطۀ ميان متون ارتباطي و بازتوليد روابط ايدئولوژيك استفاده گردد. در همين راستا، ابتدا مفهوم ايدئولوژي از طريق بازخواني مباحث تامپسون، گولدمان و مانهايم بازسازي ميشود و سپس، مفاهيم و روشي نوين معرفي ميشود كه با استفاده از مدل‌هاي تحليلي اين مطالعه، قابليت آن را دارد كه به عنوان چارچوبي مناسب براي مطالعۀ ساختار ايدئولوژي در متون ارتباطي به‌ويژه متون مطبوعاتي به كار رود.

This article, being a methodological text in the field of ideology analysis in the press, deals with the representation of ideology in communicative texts so that it brings to light the relation between structural elements of ideology therein. One of the questions is how communicative texts are affected by the existing ideological structure of the society. The second is whether there is any relationship between the language used in communicative texts and the ideological structure or social organization. Taking the contemporary Iran as a case in point, we realize that its press are under the influence of the political, cultural and economic contexts to the extent that the interaction between communicative context and texts have caused the continuation of the ideology- based press system. Our theoretical claim is that the press of every society shape their identity under the impact of the existing ideologies. That is why the article first offers a theoretical model for the study of the ideological structure. Then the role of the latter's components in the continuation of ideological relations in the press are discussed. Since there has been no practical method for the ideological analysis in communicative studies, we have presented a model for that. This model could be used further as a basis for later communicative studies when discussing the relation between communicative texts and the reproduction of ideological relations. To this end, first there is a reference to the concept of ideology as considered by Thomson, Goldman and Manheim, and then a new method is introduced which can be used as a suitable framework for the study of ideology structure in communicative texts especially the press