ادراك انتقادي سيستم‌ (CSH) براي رويارويي با ديدگاه‌هاي متضاد ذي‌نفعان نظام بودجه‌ريزي بر مبناي عملكرد ايران

Critical Systems Heuristics (CSH) to Deal with Stakeholders' Contradictory Viewpoints of Iran Performance Based Budgeting System

هدف: امروزه بودجه‌ريزي بر مبناي عملكرد در راستاي مديريت اثربخش منابع حياتي كشور، ضرورت انكارناپذيري محسوب مي‌شود و عوايد اجراي صحيح آن در تمام لايه‌هاي اقتصادي و اجتماعي جامعه اثرگذار خواهد بود. اهميت اين امر باعث شده است تاكنون پژوهش‌هاي زيادي به مباني تئوريك، مفاهيم و مدلهاي بودجه ريزي بر مبناي عملكرد بپردازند. اما پژوهش حاضر به‌منظور بازنگري عميق و ريشه‌اي با رويكردي انتقادي، نظام بودجه‌ريزي بر مبناي عملكرد ايران را در چهار موضوع پايه‌هاي انگيزش، قدرت، دانش و پايه مشروعيت بررسي مي‌كند. روش: اكتشاف و كنكاش در اين سيستم با استفاده از رويكردي انتقادي (رهايي‌بخش) با نام ابتكارات سيستم‌هاي انتقادي صورت پذيرفته است. با استفاده از اين رويكرد، ادراك و بازتاب نظرهاي (پنهان) ذي‌نفعان در قالب دوازده پرسش مرزي و در دو حالت «وضع موجود» به مفهوم واقعيت‌ها و آنچه وجود دارد و حالت «بايد باشد» به مفهوم ارزش‌ها و آنچه بايد در حالت ايده‌آل مقرر باشد، كنكاش مي‌شود. يافته ها: ‌يافته‌هاي حاصل از اجراي متدلوژي، نشان مي‌دهد در ارزيابي و اجراي سيستم بودجه‌ريزي بر مبناي عملكرد، مشكلات فني، انساني و اجتماعي بسياري وجود دارد. انتقادهاي اصلي سيستم به نحوه هدف‌ گذاري، نگاه كوتاه‌مدت سياسي، ناديده گرفتن تخصص‌هاي حياتي جديد و ناديده گرفتن شفافيت در سيستم است. نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش پيشنهادهايي برخاسته از اكتشاف و درك قضاوت مرزي (قضاوت‌هاي اوليه درباره سيستم و نگاه كلي درباره آن) ذي‌نفعان به‌منظور بازطراحي و اجراي تغييرات كليدي در نظام بودجه‌ريزي بر مبناي عملكرد ايران را فراهم كرده است.

Objective: Performance based budgeting is an undeniable necessity for effective management of the country vital resources nowadays, which benefits all economic and social layers of the society if properly implemented. Accordingly, this has encouraged lots of studies and researches on PPB theories, concepts and models. This study deeply reviewed Iran’s PBB system within four basic issues, including motivation, knowledge, legitimacy and power through critical approach. Methods: Exploration in this system has been made using a critical (Emancipatory) approach called Critical Systems Heuristics. The process consists of reflecting the hidden views of the stakeholders using 12 boundary questions in two states of “being” which refers to the present situation and “ought to” which refers to an ideal situation. Results: Findings of the implementation of methodology showed that there are many technical, human and social problems involved in evaluating and implementing a performance-based budgeting system. The main criticisms of the system are targeting, focusing on the short-term political visions, ignoring the new critical expertise, and ignoring the transparency of the system. Conclusion: Research findings provided some fruitful comments on Iran’s PBB system and its vital required changes and modifications according to stakeholders’ boundary judgments (primary judgments about and a holistic approach to the system).