تحليل تصادفي روند منابع قابل استخراج نفت و گاز در ايران (1410-1359)

Estimation and prediction time series of energy resources extraction for Iranian economy (1980-2031)

الگوهاي پوياي استخراج از منابع طبيعي و انرژي به دلايل مختلف بانااطميناني روبرو مي باشد. با استخراج از منابع انرژي (نفت و گاز) انتظار داريم كه حجم منابع قابل استخراج همواره در طول زمان در حال كاهش باشد، ولي با توج به نتايج اين تحقيق در برخي از زمان ها به دليل اكتشافات تصادفي (كشف چاه هاي جديد) حجم منابع قابل استخراج افزايش يافته است. نگاه غالب در مورد روند منابع قابل استخراج انرژي تجديدناپذير در طول زمان آنرا نزولي و در حال كاهش معرفي مي كند، اين نكته يكي از پيش فرض هاي اساسي در مدل هاي رشد كه در آن منابع انرژي به عنوان يكي از عوامل موثر در نظر گرفته مي شود، به شمار مي رود. اگر چه اين نكته براي تمام منابع انرژي تجديدناپذير (اعم از كشف شده و كشف نشده) و در يك افق نامحدود غير قابل انكار است، اما بسط آن به منابع قابل استخراج در يك مدت زمان معين، چندان قابل دفاع نيست. در اين تحقيق با استفاده از آزمون تصادفي غيرپارامتري RUNS در سطح اطمينان 95 درصد نشان داده شده كه تغييرات حجم منابع مورد نظر از يك فرآيند تصادفي تبعيت مي كند. براي اين منظور 16 نوع توزيع تصادفي براي اين فرآيند تصادفي در سه الگوي مختلف در نظر گرفته شده است. با توجه به معيار بهترين برآورد و پيش بيني صورت گرفته، توزيع فوق هندسي و نرمال براي اين فرآيند به عنوان بهترين توزيع تصادفي تاييد مي گردد. به منظور پيش بيني حجم منابع قابل استخراج، در ابتدا سري زماني مقدار استخراج انرژي هاي فسيلي (نفت و گاز) و همچنين متغير تحقيق و توسعه (متغيرهاي داراي روند) با استفاده از روش هموارسازي نمايي هالت برآورد و پيش بيني شده است. با توجه به برآورد انجام گرفته حجم منابع قابل استخراج از سال 1394 تا سال 1410 داراي نرخ رشدي به طور متوسط 04/0- درصد باشد. اين درحالي است كه بين سال هاي 1359 تا 1393 منابع قابل استخراج سالانه داراي متوسط رشد 3/1 درصد بوده است. به عبارت ديگر با توجه به پيش بيني صورت گرفته رشد حجم منابع، نرخ نزولي داشته و حجم منابع در نقطه اي از زمان، ديگر افزايش نيافته و نزولي خواهد شد. با توجه به بهترين الگوي در نظر گرفته شده پس از سال 1402 حجم منابع قابل استخراج نزولي خواهد شد. اين موضوع اهميت برنامه ريزي جهت استفاده بيشتر از انرژي هاي تجديدپذير و جايگزين براي نفت و گاز در بلندمدت را براي اقتصاد ايران نشان مي دهد.

By extraction of energy resources (oil and gas), we expect the extractive resource is always be decrease over time. But study by authors shows, because of random exploration in the specific time, we have increased in the levels of extractable resources. We indicated (using non-parametric random RUNS test) that change in the level of resources follows a random process at 95 percent significant. In this study we considered sixteen random distributions for this stochastic process in three different models. According to criteria of best Estimation and prediction, hyper geometric and normal distribution is confirmed for this stochastic process as the random distribution of resources. According to the best estimations for extractive resources from 2015 to 2031 the averaging growth rate is predicted -0.4 percent per year. While, average annual growth rate of extractive resources have been 3.1 percent between years 1980 to 2014. According to the forecast, the growth rate for the years of this study (2015-2031) is negative, so the stock of resource will not increase over time. Result of the best model is considered before 2023 the stocks of extractive resources are increasing, but after 2023 the level of resources that can be extracted will be decreasing.