آشنايي با پژوهش عملياتي OR

Introduction to Operational Research (OR

در جنگ جهاني دوم فرماندهي نظامي در انگلستان از گروهي از دانشمندان دعوتي به عمل آورد تا در مسائل سوق الجيشي و تدابير جنگي مربوط به دفاع زميني و هوايي كشور مطالعه نمايند. هدف آنها تعيين مؤثرترين روش استفاده از منابع محدود نظامي بود. از جمله مسائلي كه مورد بررسي قرار گرفت مطالعه كارايي بمب افكن هاي نوع جديد و روش استفاده از راداري بود كه به تازگي اختراع شده بود. تشكيل اين گروه به عنوان اولين فعاليت رسمي پژوهش عملياتي (تحقيق در عمليات) به شمار آمده است. نام پژوهش عملياتي ظاهرا" بدين مناسبت داده شده بود كه اين گروه به پژوهش در عمليات نظامي پرداخته بود. اين رشته جديد تصميم گيري، از آغاز به عنوان رشته اي شناخته شده است كه اطلاعات علمي را از طريق گروهي متخصص در نظام هاي مختلف، به منظور تعيين بهترين نحوه استفاده از منابع محدود، به كار مي گيرد. نتايج اميد بخشي كه به توسط گروه هاي تحقيق در عمليات بريتانيا به دست آمده بود فرماندهي نظامي ايالات متحده را بر آن داشت تا فعاليت هاي مشابهي را شروع نمايد. از فعاليت‌هاي موفقيت آميز گروه هاي آمريكايي مي توان مطالعه مسائل پيچيده تداركات نظامي، ابداع الگوهاي جديد پرواز، طرح مين گذاري دريا و استفاده موثر از وسائل الكترونيكي را نام برد. پس از جنگ، موفقيت گروههاي نظامي توجه مديران صنعتي را به خود جلب نمود. اينان در جستجوي راه حل هايي براي مسائل خود بودند كه بر اثر وارد شدن تخصص شغلي در تشكيلات تجاري، روز به روز حادتر مي شدند. زيرا، با وجود اين واقعيت كه اصولا مشاغل تخصصي براي خدمت به هدف كلي يك سازمان به وجود مي آيند، اهداف فردي اين مشاغل ممكن است همواره با مقاصد آن سازمان سازگار نباشند. اين وضع منجر به مسائل تصميم گيري پيچيده اي شده است كه در نهايت سازمان هاي تجاري را مجبور نموده تا در مورد استفاده از مؤثرترين روش هاي پژوهش عملياتي بر آيند. اگر چه پيشگامي پژوهش در عمليات به عنوان يك نظام جديد با بريتانياي كبير بود، چيزي نگذشت كه رهبري اين رشته به سرعت در حال رشد را ايالات متحده به دست گرفت. اولين روش رياضي در اين رشته كه مورد قبول همه قرار گرفت، و روش سيمپلكس برنامه ريزي خطي ناميده شد، در سال 1947 ميلادي به توسط رياضيدان آمريكايي جورج.ب.دانتسك[1]به وجود آمد. از آن به بعد با تلاش ها و همكاري هاي علاقمندان در مؤسسات علمي و صنعتي، تكنيك ها و كاربردهاي جديدي پديد آمده اند. پيشرفت مؤثر در پژوهش عملياتي تا اندازه زيادي مرهون توسعة همزمان رايانه رقمي جديد است، كه توانايي عظيمي در سرعت محاسباتي و انبار كردن و بازيابي اطلاعات دارد. در حقيقت، اگر كامپيوتر رقمي ساخته نشده بود، پژوهش عملياتي با داشتن مسايل محاسباتي در مقياس بزرگ، موقعيت اميد بخش كنوني را در انواع زمينه هاي عملياتي كسب نمي كرد. تأثير پژوهش عملياتي را امروزه مي توان در بسياري از زمينه ها مشاهده نمود. صحت اين امر تعداد زياد مؤسسات علمي است كه دوره هايي در سطوح مختلف در اين رشته عرضه مي نمايند. در حال حاضر بسياري از شركت هاي مشاوره در مديريت، سر گرم فعاليت هاي پژوهش عملياتي مي باشند. اين فعاليت ها از كاربردهاي تجاري و نظامي فراتر رفته اكنون بيمارستان ها، مؤسسات مالي،‌ كتابخانه ها، طراحي شهر ها، دستگاه هاي ترابري و حتي بررسي هاي كشف جنايت را در بر گرفته اند.