فراهنجاري نحوي در ديوان شمس تبريزي

Syntactic Deconstruction in Divan-e-Shams-e-Tabrizi

موضوع اساسي در اين مقاله فراهنجاري نحوي در ديوان شمس است كه شگفتي و تنوعِ خاصّي به غزل­هاي وي مي­ بخشد. نگارنده، پس از پرداختن به موضوعاتِ آشنايي ­زدايي و برجسته­ سازي به­ عنوان مباحث مقدّماتي، مقاله را با تأكيد بر مشخّصه­ هايي چون: تطبيق صفت با موصوف، عدم مطابقت نهاد با فاعل، ايجاد پرش ضمير، گسترش دادنِ جزء اوّل فعل و نيز با طرح مؤلّفه ­هايي نظيرِ قلبِ نحوي، مطابقه­ ي فاعلي، چينشِ واژگاني، استعمال هنريِ فعل­هاي مركب به­ عنوان عناصر نظم ­آفرين، بيان مي­كند كه مولانا قصد دارد ضمن ايجادِ آشنايي ­زدايي و درنگ هنري، خواننده را براي كشف مقاصد زيباشناسي انحرافات و سرپيچي ­هاي نحوي خود كه عبارت است از القاء مفهوم كثرت و تنوّع و گريز از محدوديّت­ها، ترغيب كند و نيز مخاطب را در رسيدن به شكل هنري خود از طريقِ توجّه به نقشِ عناصر نظم ­آفرين راهنمايي نمايد. نتيجه آن­كه: تصرّفات و نوآوري ­هاي نحويِ مولوي در ديوان شمس، كه به واسطه­ ي انعطاف­پ ذيريِ زبان فارسي و به­ سببِ ضرورتِ وزني، داشتنِ زبان حماسي، الهام­ گيري از زبان مردم، ناخودآگاهي و ... صورت مي­گيرد، از آن­رو كه توانسته صورت­هاي ذهني مولوي را درست و كامل به مخاطب منتقل كند، زيبا، هنري و پذيرفتني است.

What gives variety to the sonnets of Shams is the syntactic deconstruction. Defamiliarization and highlighting some special concepts are studied here, as the introductory part. This paper, then, studies some other factors such as the agreement of adjective with what it describes, disagreement of subject with subject predicate, shift of pronouns, expansion of the first part of the two-part verbs with the help of syntactic changes, word ordering, and the artistic use of compound verbs as order-making elements. These elements are very telling of Rumi's goal of employing defamilarization and artistic pauses to persuade his readers to discover his aesthetic goals of employing syntactic deconstructions, the goals such as: conveying the concept of diversity, plurality and evasion from limitations. Rumi attempts to persuade the readers to understand his artistic work through scrutinizing the role of the order-making elements. Therefore, Rumi's innovations in Divan are artistic and acceptable since they could perfectly and truly convey Rumi's ideas through different factors, such as: flexibility of Persian language, heroic language, getting inspiration from people's ordinary language and the use of unconsciousness.