داستان دقوقي از منظر ادبيات شگرف

Daquqi story from the viewpoint of uncanny literature

ادبيات وهمناك يكي از انواع ادبي است كه اگر در آثار ادبي فارسي، جستجو شود، نمونه‌هايي عالي از اين نوع ادبي و زيرشاخه‌هاي آن يافت‌مي‌شود. از جمله ويژگي‌هاي بارز داستان‌هاي وهمناك، وجود رويداد‌هايي خارق‌العاده در آن‌هاست كه خواننده در واقعي يا غيرواقعي بودن آن‌ها دچار ترديد مي‌شود. داستان دقوقي كه در دفتر سوم مثنوي آمده، يكي از داستان-هايي است كه بسياري از مؤلفه‌هاي ادبيات وهمناك در آن وجود دارد. در پژوهش حاضر، اين داستان، براساس نظريات فرويد و تودوروف، بررسي شده و تشابه و تفاوت آن‌ با نوع ادبي شگرف، نشان داده شده‌است. نتايج تحقيق، نشان مي‌دهد كه اغلب مشخصه‌هاي ادبيات شگرف، در داستان دقوقي ديده‌مي‌شود و با توجه به نمودار تودوروف، مي‌توان اين داستان را يكي از نمونه‌هاي ادبيات «وهمناك/شگرف» يا «كرامات/شگرف» دانست. اين نتيجه، گواه آن است كه قرن‌ها پيش از اينكه نظريه‌پردازان غربي به تدوين نوع ادبي شگرف بپردازند، مولانا با نبوغ سرشار خود، چنين مؤلفه‌هايي را در داستان‌سرايي به كار برده است. در داستان دقوقي، عناصري همچون زاويۀ ديد، كانوني شدگي، تداعي معاني، چند صدايي، صحنه، درون‌مايه و تقابل، در ايجاد ترديد –اصلي‌ترين مؤلفۀ ادبيات شگرف- نقش دارند.

Persian literature has some excellent samples of fantastic literature. One of the distinctive features of fantastic literature is extraordinary events which confuse the reader about their being real. The story of Daquqi in the third book of the Masnavi of Rumi is one of the best examples of fantastic literature. In the present study, this story is analyzed based on the theories of Freud and Tzvetan Todorov to show its similarities and differences with those of fantastic literature. It is argued that most of the characteristics of fantasticliterature can be seen in the story of Daquqi. Based on Todorov chart, this story can be an example of fantastic/uncanny or miracle/uncanny literature. In Daquqi story features such as perspective, focalization, association, polyphony, themes and contrasts play a role in creating doubt as the main characteristic of fantastic literature.