درآمدي انتقادي بر نظريه امتناع تفكر در فرهنگ ديني

An introduction to the theory of impossibility of thinking in religious culture

مشغلۀ ذهني عمدۀ آرامش دوستدار اثبات عقيم بودن فرهنگ ديني است و اينكه دين ـ هرچه كه باشد ـ نه‌تنها نمي‌تواند مولد انديشه و تفكر باشد، بلكه آن را در نطفه مي‌كشد. اين متفكر چنان‌كه خود مي‌گويد در تلاش است در دوره‌ها و پديده‌هاي مهمي از ايران باستان و ايران اسلامي بنگرد و با تحليل كاويده‌ها و نگريسته‌ها، فرهنگمان را چنان به ما بشناساند كه تاكنون برايمان ناشناخته مانده است. بر اين اساس او بر اين باور است نخستين و تنها مشكل جدي در خودشناسي فرهنگي ما، مقاومت درونيِ جامعۀ ما در برابر شناختِ خود است كه اين مقاومت، خود يكي از عوارض فرهنگ ديني است. اين نوشتار، ضمن ارائۀ گزارشي از آراء آرامش دوستدار، تلاش مي‌كند اين ديدگاه را با سنجۀ واقعيات تاريخي و اجتماعي، عيارسنجي كند. از اين رو جنبۀ «نقضي» در اين نقد برجسته است و بيشتر به شواهدي پرداخته‌شده است كه نظريۀ امتناع تفكر در فرهنگ ديني را نقض مي‌كند.

In his multiple writings, Aramesh Doostdar asserts that religious culture is in contrast with thinking. In his view, religious insight of believers is full of evidences and certainties. In addition, sense of duty against God, captures the mind of believers so their thought is not free. Doostdar thinks that western human has progressed because he has released his thought from the chain of religion so he could overcome the nature and the problems of life. Eastern human's effort for development is bootless unless he learn the way of thinking from western human. Thus to rise of progress, effect of religious culture must disappears from the mind of eastern human like western human did. This article views this argument with a critical perspective and elucidates its violation according to historical facts. Study of effect of eastern philosophy and science on western thought and review of some western scientists opinion about importance of Islamic sciences and its impact on formation of the new world, is some of the critics on Doostdar's view.