جايگاه «عدالت توزيعي» در الگوي تكاملي نظام هنجاري اسلام

تدوين راهبردهاي تحقق عدالت توزيعي در رويكرد اسلامي مستلزم توجه به نظام هنجاري مقبول اسلام است. در اين مقاله، با استفاده از روش «تحليلي» نظام هنجاري اسلام و تاثير آن بر تعيين جايگاه عدالت توزيعي در رويكرد قرآني بررسي شده است. بنا بر فرضيه مقاله، رويكرد اسلام در زمينه عدالت توزيعي متاثر از نظام هنجاري اسلامي مبتني بر سه رويكرد وظيفه گرايانه، فضيلت گرايانه و نتيجه گرايانه است. بر اساس يافته هاي مقاله، نظام هنجاري اسلام در روندي تكاملي، داراي سه نظام وظيفه گرايانه، فضيلت گرايانه و نتيجه گرايانه است. در تمام اين نظام هاي هنجاري، توجه ويژه اي به موضوع رفع فقر و كاهش نابرابري هاي درآمدي شده است. در اين نظام هنجاري اسلامي، رويكردي تربيتي و مرحله اي به منظور تحقق عدالت توزيعي در جامعه مطرح مي شود. در دانش فقه، كه مبتني بر نظام هنجاري وظيفه گرايانه است، واجبات مالي همچون زكات، در كنار ساير عبادات به مثابه يك وظيفه معرفي شده است. پس از آن، در مقام بالاتر، در دانش اخلاق اسلامي، كه مبتني بر نظام هنجاري فضيلت گرايانه است، اهميت انفاق و توجه به آن در پالايش ابعاد وجودي و دستيابي به «بِر» گوشزد شده است. در سطح علوم اعتقادي اسلامي نيز بر اساس نظام نتيجه گرايانه، به بخشش به عنوان مهم ترين ويژگي رفتاري «ابرار» اشاره شده است.