چالش ها و سازوكارهاي عملي رعايت حق سكوت در فرآيند بازجويي ضابطان دادگستري

زمينه و هدف: باوجود پيش بيني حق هاي متعدد براي متهم، در كليه مراحل دادرسي كيفري، در اسناد بين المللي و نظام هاي حقوقي، اعمال اين حقوق براي وي در مرحله تحقيقات ضابطان دادگستري در برخي از نظام هاي حقوقي از جمله ايران با چالش ها و موانعي مواجه است. از آنجا كه بسياري از تصميم هاي قضايي در مورد متهمان مبتني بر دلايل و اسناد و مداركي است كه هنگام تحقيقات، ضابطان دادگستري جمع آوري و ارائه مي شود، رعايت حق سكوت متهم در اين مرحله، وي را از خطر نقض دادرسي عادلانه در مورد او مصون مي دارد، هرچند كه از ديدگاه پليسي و قضايي (به ويژه با الگوي كنترل جرم)، رعايت تشريفات دادرسي عادلانه مانند رعايت حق سكوت، ممكن است موجب محدوديت در كشف جرم و شناسايي و دستگيري متهمان و افشاي اطلاعات مربوط به پرونده تلقي شود. روش: اين پژوهش توصيفي- تحليلي و كاربردي و از نظر شيوه اجرا كتابخانه اي است و درصدد شناسايي چالش ها و ارائه سازوكارهاي رعايت حق سكوت در فرآيند بازجويي ضابطان دادگستري است. يافته ها و نتايج: در اين پژوهش، مهم ترين سازوكارهاي رعايت حقِ سكوت در جريانِ تحقيقاتِ ضابطان دادگستري، مانند تدوين منشور حقوق متهم و منشور اخلاقي ضابطان، تمركز بر ادله محوري جرم به جاي اقرارمحوري، استانداردسازي رفتار بازجويان و نظارت و ارزيابي مستمر، ابطال برخي ادله به دست آمده ازطريق روش هاي غيرقانوني، تجهيز ضابطان به روش هاي نوين و علمي جمع آوري ادله فيزيكي و ايجاد بسترهاي اطلاعاتي و فني لازم براي كشف جرم، بازنگري در نظام گزارش دهي ضابطان و تخصصي شدن آنان، معرفي شده است تا زمينه چگونگي ايجاد تعادل و توازن ميان دغدغه هاي مربوط به شناسايي و دستگيري متهمان و تضمين هاي برخورداري آنان از دادرسي عادلانه، شناسايي شود. در عين حال، مهم ترين چالش ها و موانع موجود در اين زمينه نيز تناسب نداشتن منابع و امكانات پليس با حجم پرونده ها و فقدان تخصص گرايي، ضعف يا ناكارآمدي راه هاي كشف علمي جرايم، فقدان وسايل و تجهيزات نوين سخت افزاري كشف جرم، اتهام محوري و فرهنگ اقرارمحوري حاكم بر رفتار ضابطان، سكوت اختياركردن توسط مجرمان حرفه اي، اطاله دادرسي، انحراف روند رسيدگي قضايي و نداشتن امكان مقابله موثر با جرم، اعلام شده است. شناخت چالش ها مي تواند تا حدودي بسترهاي لازم براي اجراي موثر قانون جديد آيين دادرسي كيفري توسط ضابطان را فراهم آورد.