بررسي علل و زمينه‌هاي شورش‌هاي گرجستان در دوره شاه‌صفي اول و پيامد آن‌ها در مناسبات ايران و عثماني

The Study of the Causes and the backgrounds of theGorgiarevolts in the Shah Safiperiod and it’s outcome in Iran and Ottoman’s Relationships

يكي از پيامدهاي سياست شاه‌صفي اول و از نشانه‌هاي ضعف دوران سلطنت وي، وقوع شورش‌هاي داخلي، از جمله شورش‌هاي ايالت گرجستان است. شورش‌هاي گرجستان (شورش موراوي در 1039هـ. ق. و شورش تيموراز (طهمورث) در 1042 هـ. ق) با بهره‌گيري از زمينه‌هاي تاريخي، عوامل سياسي و اجتماعي و شرايط حاكم بر گرجستان در دوران بعد از شاه‌عباس اول، عليه دولت صفويه وقوع يافتند. عاملين شورش (موراوي و تيموراز (طهمورث)، مرگ شاه‌عباس اول و حاكميت ضعيف شاه جوان و بي‌تجربه نوه‌اش (شاه‌صفي) را فرصت مناسبي براي استقلال‌طلبي، جدايي‌خواهي و تأمين ديگر خواسته‌هاي خود دانستند و با تحريك احساسات مردم ايالت گرجستان و وعده استقلال به آنها و درخواست حمايت از عثماني، بخش قابل توجهي از تلاش‌هاي نظامي شاه‌صفي و سپاه صفوي را به خود مشغول ساخته و زمينه دخالت دولت عثماني در تحولات داخلي ايران و گرجستان و سرانجام تيرگي مناسبات و رويارويي ده‌ساله دو كشور همسايه را در دوره شاه‌صفي فراهم نمودند. در اين مقاله، ضمن پرداختن به دلايل اهميت گرجستان در دوره صفويه، علل و زمينه‌هاي شورش‌هاي گرجستان (موراوي در 1039 هـ. ق و تيموراز (طهمورث) در 1042 هـ. ق)، اقدامات شورشيان، ماهيت و خاستگاه اين شورش‌ها و سرنوشت شورشيان بر اساس رهيافت تاريخي و به روش توصيفي- تحليلي با استناد بر گزارش‌هاي مورخان رسمي صفوي و تحقيقات جديد، مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است.

One of the outcomes of the Shah Safi’s policy and the signs of his weakness in his reign period is the occurrence of the interior revolts including the revolts of the Gorgia state. The Gorgiarevolts(Mouravi revolt in 1039. A.H)and the Timouraz revolt (Tahmoreth) in 1042.A.H) were occurred by means of the historical, political and social backgrounds as well as the dominant circumstance in Gorgia in the priod after the Shah AbbasI and against the Safavidgovernment.The elements of the revolt(Mouravi and Timoraz(Tahmoreth), due to the death of the Shah AbbasI and the weak authority of the young and inexperienced king, considered his grandson (Shah Safi) as a suitable opportunity for independence, separation and the achievement of their demands and desires. Therefore, by means of the stimulation of people’s sensations in Gorgia and giving the promise of independence to them as well as the request of support of Ottoman misled a considerable part of Shah Safi’s military efforts and Safavid’s army to themselves and provide a basis for the interference of the Ottoman government in internal developments in Iran and Gorgia, causing their relationships to become strained which concluded a ten-year argument between the two countries during Shah Safi period. In this article, considering the reasons of the importance of Gorgia during Safavid period, the causes of the Gorgia’s revolt (Mouravi 1039.A.H and the Timouraz (Tahmoreth)1042.AH), the rebels’s efforts, the nature and the basis of these revolts and the destiny of the revolters have been concentrated according to historical, descriptive-analytic procedures relying on the reports of formal historians of Safavid and the recent studies and the researches.