واكاوي دانش بومي پيرامون گياه گَنَبو (آنغوزه) در مراتع زاگرسي (مطالعه موردي: تنگ-سرخ، استان كهگيلويه و بويراحمد)

Analysis of Indigenous Knowledge on Ganaboo plant (Ferula assa foetida L.) in the rangelands of Zagros (Case Study: TangSorkh, Kohgiluyeh and Boyerahmad Province

به منظور بررسي دانش بومي گَنَبو (آنغوزه) از گونه هاي مهم دارويي_صنعتي مراتع، كه از قديم الايام تاكنون مورد استفاده مردم محلي قرار مي گيرد، اين تحقيق در منطقه تنگ سرخ كه بيشترين تعداد بهره بردار و بيشترين سطح رويشگاه گَنَبو در استان كهگيلويه و بويراحمد را دارد انجام گرفت. روش اصلي تحقيق مبتني بر بررسي دانش بومي جوامع محلي به شيوه پژوهش مشاركتي است. از روش هاي تحقيقات كيفي از جمله مشاهده مستقيم، مصاحبه هاي آزاد، مصاحبه هاي عميق فردي و گروهي و مشاركت منظم در فعاليت مردم محلي استفاده شد. در مصاحبه ها، پرسش ها جهت بررسي اتنواكولوژي، اتنوفارماكولوژي، اگرونومي و ساير مسايل در زمينه اتنوبوتاني گَنَبو صورت گرفت. بر اساس دانش بومي اندام هاي مختلف گياه گَنَبو داراي استفاده هاي دارويي، صنعتي و خوراكي است. بيشترين كاربرد و استفاده گَنَبو مربوط به شيره توليدي آن است. جوامع محلي معتقدند گَنَبو گياهي مقاوم به سرما است و در مناطق مرتفع و زمين هاي شيبدار حضور بيشتري دارد. در انواع خاك ها و دامنه ها قابليت رويش دارد، ولي در دامنه هاي آفتاب گير و خاك هاي شني، نرم و قرمز رنگ، شيره بيشتري توليد مي كند. بهترين شيوه كاشت گياه را بذرپاشي پاييزه مي دانند. بر اساس دانش بومي سن گَنَبو جهت بهره برداري بايد بالاي 7 سال باشد تا بتوان شيره مناسبي بدست آورد. همچنين نتايج نشان داد بهره برداري گَنَبو از قديم الايام از راه هاي تامين معيشت جوامع محلي است. به طور كلي مشاهده شد دانش بومي از شناخت كافي پيرامون خواص دارويي، زمان رويش، زمان برداشت، اندام قابل استفاده، شرايط مناسب كاشت، داشت و برداشت از گَنَبو و همچنين يافتن مناطقي كه پتانسيل رويش و توليد حداكثر محصول اين گياه را به طور گسترده دارند، برخوردار است.

In order to study Indigenous knowledge of Ganaboo plant (Medicinal and industrial of rangeland important species)، which has been used from past years by local people، this research was done in TangSorkh area which have the maximum of stakeholder and the highest area of Ganaboo habitat in Kohgiluyeh and Boyerahmad. The main research method is Indigenous knowledge considering of local communities based on participatory research methods. In this study، Qualitative research methods including direct observation، interviews free، in-depth individual and group interviews and regular participation in local people's practices were used. In interviews، questions were proposed to assess Ethnoecology، Ethnopharmacology، agronomy and other issues about Ethnobotany of Ganaboo. Based on Indigenous knowledge، Ganaboo plants have Medicinal، industrial and edible uses. Most of the uses relevant to the Oleo-gum-resin production. Local communities believe Ganaboo resistant to the cold and more presence in the uplands and steep lands. It grows in all soil types and every hillside. But in the hillside Toward the sun and on the sandy، soft and red soils، produce more Oleo-gum-resin. The best way to plantng is seeding in autumn. Based on the Indigenous knowledge، age of Ganaboo should be above 7 years to obtain a good Oleo-gum-resin. The results showed Ganaboo utilization from the past known as the livelihoods ways for local communities. Overall received Indigenous Knowledge Was aware from medicinal properties، growing time، harvest time، usable organs، conditions for planting and harvesting and also find areas with the maximum Potential of growth and production of Ganaboo.