دانش بومي و سنتي خوراك: درآمدي بر نشانه شناسي غذا و آداب مربوط به آن از منظر دين

An introduction to food semiotics and food customs from the viewpoint of religion

امروزه بحث خوراك، مشخصات و كاركردهاي آن در قلمرو فرامادي، امري غريب و خالي از پشتوانه علمي قلمداد شده؛ به گونه اي كه در ديدگاه بسياري از مردم، حوزه خوردني ها در مسئله حلال و حرام و تاثيراتي كه بر جسم و سلامتي انسان مي گذارد خلاصه شده است. به اعتقاد برخي، ورود دين در حوزه خوراك، فعاليتي غير علمي و خرافي پنداشته مي شود؛ در حالي كه از منظر دين، يكي از وظايف عمده صاحبان رسالت الهي، تمركز بر خوراك به عنوان يكي از واسطه هاي حل بسياري از مسائل فرهنگي و اجتماعي است. آنچه در فرهنگ تغذيه ديني نقش برجسته اي دارد و در نقطه كانوني اين پژوهش نيز قرار مي گيرد، توجه اسلام به خوراك، به مثابه يك نظام نشانه اي و نمادين در روابط انسان ها با يكديگر و با خداوند است. در اين پژوهش، تلاش شده است با الهام از چارچوب نظري تفسيرگرايي و نشانه شناختي، و بررسي عميق در آموزه هاي ديني و با كمك ابزار مصاحبه،نقش هاي نمادين غذا و هم سفرگي را در ساختار فرهنگ تغذيه اسلامي مردم بخش لاله زار از توابع شهرستان بردسير (استان كرمان)شناسايي كنيم و نشان دهيم كه مفاهيمي را كه اسلام با توجه به نقش هاي نمادين غذا به جامعه القا نموده، آرماني كاملا نظري نيست؛ بلكه غذا و سفره غذا يكي از بهترين زمينه هاي انتقال مفاهيم ديني در فرهنگ اسلامي محسوب شده و خداوند و بزرگان دين اسلام با استفاده از اين قدرت نمادين غذا، عميق ترين مفاهيم انساني و ديني را در ابعادي به كوچكي يك سفره غذا به مخاطبان خود منتقل نموده اند؛ مفاهيمي چون تواضع، قناعت، پيوند اجتماعي، روابط اجتماعي، برابري اجتماعي، و يكساني طبقاتي.

Nowadays، the topic of food and its characteristics and functions in metaphysical context are considered as weird and without scientific proof in such a way that for most people this concept of food is only limited to halal (allowed) and haram (forbidden) and its influence on human’s health and body. Some people believe that studying food based on religion is unscientific and superstitious. However، in the viewpoint of religion، one of the main duties and responsibilities of religious leaders is to concentrate on food as a means to solve a number of cultural and social problems. What plays a significant role in religious food culture and is the central concern of this study is the attention paid by Islam to food as a symbolic system in the relationships of humans with each other and with God. Based on interpretivism and semiotics as the theoretical frameworks and thorough investigation of religious teachings by means of interview، this study was attempted to detect and represent the symbolic roles of food and dining together in Islamic food culture among people in Lalezar of Kerman. It was further aimed to indicate that the concepts Islam has induced to the society according to the symbolic roles of food are not pure theoretical ideals. Rather، food and the cloth around which people sit and eat food (Sofreh) are of the most suitable means of transferring religious concepts in Islamic culture. God and great Islamic figures have expressed the deepest humanity and religious concepts through the symbolic power of food. Concepts like humility، contentment، social links، social relations، social equality and social class equality.