وضعيت اجتماعي معلولان در دوران قاجار

Social situation of people with disability in Qajar era

اين مقاله بر اين قصد است تا پايگاه ، جايگاه و نقش اجتماعي معلولان در دوره قاجاريه را بر اساس اسناد و منابع دست اول و تحليل اسنادي بكاود . علاوه بر اين مشخص نمايد كه افراد داراي معلوليت در جامعه در چه وضعيتي بسر مي بردند و اين امر را هم در ساختارهاي اجتماعي و هم در محتواي فرهنگي و ذهنيتي جامعه ايراني نسبت به اين گروه رديابي كرده و بدون ابراز احساسات و ارزشداوري نسبت به اين وضعيت ، واقعيت هاي موجود را ارائه كند . از سويي ديگر در خصوص پايگاه ، جايگاه و نقش اجتماعي آنها از نظريات جامعه شناسي همراه با تطبيق با واقعيت هاي عيني معلولان استفاده شد . نتيجه حاصل شده از دوره قاجار نشانگر جايگاه و نقش بسيار اندك و نازلي بوده است كه جامعه ايراني بواسطه ساختارهاي سنتي خود در عرصه اجتماعي به معلولان تحميل و تلقين مي كرد . اين جايگاه و نقش به تمام عرصه هاي سياسي ، اقتصادي ، فرهنگي تسري پيدا مي كرد و معلول در برابر انجام اين خواسته هاي اجتماعي نقش و جايگاهي براي خود تصور نمي كرد و رفتارهاي ناشي از ترحم هاي خويشاوندي و قبيله اي و بنده نوازي و مهرورزي ديني در برون رفت از اين وضعيت كارساز نبوده است . زمان امير كبير و دوره مشروطه تلاش هاي جديدي براي تغيير و تحول اين وضعيت براي معلولان رخ داد كه استمرار آن شرايط جديدي را ولو مقطعي (از لحاظ زماني) و منطقه اي (از لحاظ گستره جغرافيايي) بوجود آورد .

The purpose of this paper is to explore the documents and sources from Qajarid period to identify the status of disabled people in that time period. In addition this paper intends to detect this status in social structure and cultural and mentality content of Iranian society then present it without emotions and value judgments . On the other hand, to demonstrate disabled people’s position and social role , sociology theories and reflecting disabled people realities are utilized. The results related to Qajarid period reveal the trivial position of disabled people ,which was imposed by traditional structures of Iran society in social activities .This position and role was spread to all the political, economic, and cultural activities and a disabled person could not imagine a role for himself/herself in these social activities .The behavior originated from kinship and tribal commiseration as well as religious compassion had not been a remedy for this situation. Amir Kabir time and Constitution era , new attempts were made to change this situation, which their continuity created a new condition though partial (in time perspective) and regional (in geographical perspective).